انواع بازار الکترونیکی: فروشگاه ها، مراکز خرید و پورتال ها
در این مطلب قصد داریم در مورد بازار الکترونیکی صحبت کنیم و بگوییم که چگونه می توانیم وارد این بازارها شویم و تجارت کنیم. با ما همراه باشید.
بازار الکترونیکی بازاری Online است که در آن خریداران و فروشندگان الکترونیکی کالا و خدمات را مبادله می کنند. چندین نوع بازار الکترونیکی وجود دارد. بازارهای الکترونیکی از نوع B2C عمدتا به صورت فروشگاه و مراکز خرید اینترنتی هستند. بازارهای الکترونیکی از نوع B2B عبارتند از: محل فروش، محل خرید یا محل معاوضه کالا و خدمات.
فروشگاه های الکترونیکی
منظور از فروشگاه الکترونیکی وب سایت یک شرکت است که در آن محصولات و خدمات فروخته می شود. فروشگاه می تواند متعلق به کارخانه سازنده باشد یا مربوط به خرده فروش باشد یا مربوط به فردی باشد که می خواهد لوازم خانگی خود را به فروش برساند.
هر فروشگاه دارای چندین مکانیزم است که برای به فروش رساندن اقلام مختلف ضروری می باشند. رایجترین مکانیزم ها عبارتند از: کاتالوگ های تجارت در بازارهای متعدد الکترونیکی، موتور جستجویی که به مشتریان کمک می کند محصولات را در کاتالوگ بیابند، سبد خرید الکترونیکی برای نگهداری اقلام تا تصمیم گیری نهایی، قابلیت های حراجی الکترونیکی، سیستم پرداخت که اقدامات مربوط به پرداخت از طریق آن صورت می گیرد، بخش مربوط به حمل و نقل که ترتیب نقل و انتقال اقلام خریداری شده در آن مشخص می شود، خدمات مرتبط با مشتریان ازجمله ارائه اطلاعات مربوط به محصولات و ضمانت نامه آن ها.
مراکز خرید الکترونیکی
مشتریان علاوه بر خرید از فروشگاه ها می توانند از مراکز خرید الکترونیکی نیز خرید کنند. این مراکز خرید که شبیه به مراکز خرید دنیای واقعی هستند، محل خریدهای Online هستند که فروشگاه های زیادی در آن ها وجود دارد. این نوع مراکز خرید دارای خدمات اشتراکی بوده و فقط یک فهرست راهنما را ارائه می کنند. سایر مراکز خرید خدمات اشتراکی را نیز ارائه می دهند. برخی از این مراکز خرید در حقیقت شبیه به خرده فروشی های بزرگ در دنیای واقعی هستند و برخی دیگر شبیه به خرده فروشی های مجازی هستند.
انواع فروشگاه ها و مراکز خرید
چندین نوع فروشگاه و مراکز خرید وجود دارند.
فروشگاه ها/مراکز خرید عمومی
انواع بازار الکترونیکی: فروشگاه ها، مراکز خرید و پورتال هابازارهای بزرگی هستند که انواع محصولات را به فروش می رسانند. به عنوان مثال می توان به amazon.com و پورتال های عمومی بزرگ اشاره کرد. تمام فروشگاه های بزرگ و فروشگاه هایی که تخفیف می دهند در این گروه قرار می گیرند.
فروشگاه ها/مراکز خرید ویژه
این ها فقط یک یا چند نوع محصول مثلا کتاب، گل، اسباب بازی را به فروش می رسانند. Amazon.com کار خود را به عنوان فروشنده تخصصی کتاب آغاز کرد اما امروزه فروشگاهی کاملا عام است.
فروشگاه های منطقه ای در مقایسه با فروشگاه های جهانی
برخی فروشگاه ها مانند خواروبار فروشی های الکترونیکی یا فروشندگان مبلمان سنگین فقط به مشتریانی خدمات ارائه می دهند که در نزدیکی آن ها سکونت دارند. برای مثال parknshop.com فقط به مردم هنگ کنگ خدمات ارائه می دهد. این فروشگاه خواروبار خود را به نیویورک ارسال نمی کند. البته برخی فروشگاه های محلی محصولات خود را به مشتریانی در کشورهای دیگر نیز می فروشند مشروط بر این که مشتری هزینه های حمل و نقل، بیمه و سایر هزینه ها را بپردازد.
سازمان های کاملا Online در مقابل فروشگاه های Click and mortar
فروشگاه ها می توانند سازمان های کاملا Online (یا مجازی یا Pure-play) باشند، مانند amazon.com. این وب سایت ها فروشگاهی فیزیکی در دنیای واقعی ندارند. دسته دوم فروشگاه های فیزیکی (Click and mortar) هستند که به صورت Online نیز فروش دارند مانند فروشگاه وال مارت با وب سایت Walmart.com. این گروه از فروشگاه ها، فروشگاه های Click-and-mortar نامیده می شوند.
انواع بازار الکترونیکی
در گفتگوهای روزمره، تمایز بین مرکز خرید و بازار همیشه هم مقدور نیست. در دنیای فیزیکی، مراکز خرید معمولا مجموعه ای از چندین فروشگاه است که در آن هر فروشگاه از دیگری مجزا شده و قیمت ها معمولا ثابت است. در عوض بازارها که برخی از آن ها محیط باز هستند معمولا مکان هایی هستند که فروشندگان بسیاری در آن ها با هم رقابت می کنند و خریداران به دنبال چانه زنی و پایین آوردن قیمت ها هستند.
در وب، اصطلاح بازار معنایی متفاوت و مجزا دارد. اگر فرد فرد مشتریان بخواهند برای پایین آوردن قیمت مذاکره کنند، می توانند این کار را در برخی فروشگاه ها یا مراکز خرید انجام دهند. اما اصطلاح بازار الکترونیکی معمولا معنای B2B را در بر دارد نه B2C. بازارهای الکترونیکی می تواند به دو صورت خصوصی و عمومی باشد.
بازارهای الکترونیکی خصوصی بازارهایی هستند که متعلق به یک شرکت می باشند، بازارهای خصوصی مرتبط با فروشنده یا مرتبط با خریدار هستند. منظور از بازار الکترونیکی فروشنده شرکتی مانند Cisco است که محصولات استاندارد یا سفارشی را به شرکت های واجد شرایط می فروشد. این نوع فروش با نام یک-به-چند نیز شناخته می شود. این وضعیت شبیه به فروشگاه B2C است. در بازار الکترونیکی مرتبط با خریدار، شرکت از تولیدکنندگان خرید می کند. این نوع خرید با نام چند-به-یک نیز شناخته می شود. بازارهای خصوصی معمولا فقط برای اعضای انتخاب شده باز هستند و عموم افراد نمی توانند وارد آن شوند.انواع بازار الکترونیکی: فروشگاه ها، مراکز خرید و پورتال ها
بازارهای الکترونیکی عمومی همان بازارهای B2B هستند. این بازارها معمولا متعلق به طرف ثالث (نه فروشنده و نه خریدار) یا گروهی از شرکت های خریدار و فروشنده (ائتلافی) هستند و معمولا به تعداد زیادی از فروشندگان و خریداران کمک می کنند. ضمنا این بازارها با نام سهامی (مانند بازار سهام) نیز شناخته می شوند. این بازارها برای عموم افراد باز هستند و توسط دولت یا مالکین بازار اداره می شوند.
پورتال های اطلاعات
منظور از پورتال مکانیزمی است که در بازارهای الکترونیکی، فروشگاه های الکترونیکی و انواع دیگر تجارت الکترونیکی (مانند تجارت بین سازمانی، آموزش الکترونیکی و غیره) مورد استفاده قرار می گیرد. با گسترش استفاده از اینترانت ها و اینترنت، بیشتر سازمان ها با سرریز اطلاعات در سطوح مختلف روبرو هستند. اطلاعات در اسناد متعدد، پیام های پست الکترونیکی و پایگاه های داده در موقعیت های مختلف و سیستم های مجزا پراکنده شده است. یافتن اطلاعات مرتبط و دقیق معمولا بسیار وقتگیر بوده و برای این منظور باید به چندین سیستم دسترسی داشته باشید.
کارکنان سازمان مقدار زیادی از وقت خود را برای دسترسی به اطلاعات مورد نیاز به هدر می دهند. یک راه حل برای این مشکل استفاده از پورتال هاست. منظور از پورتال مدخل اطلاعات است. پورتال ها مشکل سرریز اطلاعات را حل می کنند و به افراد امکان می دهند تا اطلاعات مورد نظر خود را در اینترنت با استفاده از تکنیک های جستجو در محیطی مبتنی بر اینترانت جستجو کنند.
منظور از پورتال اطلاعات یک نقطه دسترسی واحد از طریق مرورگر وب به اطلاعات حیاتی تجاری است که در داخل و خارج از سازمان قرار دارند. بیشتر پورتال های اطلاعاتی دارای قابلیت شخصی سازی نیز هستند.
پورتال ها تعاریف و اشکال گوناگونی دارند. یک روش برای تمایز بین آن ها مشاهده محتوای آن هاست که می تواند بسیار محدود یا گسترده باشد، یا مخاطبین آن هاست که می تواند بسیار متفاوت باشد. در ادامه تجارت در بازارهای متعدد شما را با شش نوع مختلف از پورتال ها آشنا می کنیم.انواع بازار الکترونیکی: فروشگاه ها، مراکز خرید و پورتال ها
پورتال هایی که محتوا را برای انجمن های مختلف ارائه می دهند و رایجترین پورتال ها در اینترنت هستند. هر چند کاربران می توانند این پورتال ها را شخصی سازی کنند، با این وجود این نوع پورتال ها برای مخاطبین عام طراحی شده اند و محتوای رایجی را به صورت بلادرنگ ارائه می دهند. نمونه ای از این نوع سایت ها yahoo.com می باشد.
پورتال های شرکتی دسترسی سازمان یافته ای به محتوای غنی در درون خود شرکت یا انجمن های وابسته به شرکای شرکت را ارائه می دهند. این نوع پورتال ها با نام پورتال های سازمانی یا پورتال های اطلاعات سازمانی نیز شناخته می شوند.
پورتال هایی که برای انجمن هایی با علایق خاص طراحی شده اند. معمولا در این نوع پورتال ها شخصی سازی محتوا صورت نمی گیرد، اما دارای ویژگی های پیشرفته جستجو و قابلیت های برقراری ارتباط متقابل هستند. نمونه ای از این سایت ها techweb.com می باشد.
پورتال هایی که اطلاعات فیلتر شده خاصی را برای افراد ارائه می دهند. محتوای ارائه شده بسیار محدود بوده و معمولا بسیار شخصی می باشند و مخاطبین آن بسیار اندک هستند.
پورتال هایی هستند که از طریق ابزارهای سیار قابل دسترسی هستند. هر چند بیشتر پورتال های فوق الذکر مبتنی بر PC هستند، امروزه تعداد زیادی از پورتال ها از طریق ابزارهای سیار قابل دسترس هستند. یک نمونه از این پورتال های سیار i-mode است.
پورتال های صوتی وب سایت ها و معمولا پورتال هایی هستند که دارای رابط های صوتی می باشند. این بدان معناست که می توان از طریق تلفن های ثابت یا همراه به آن ها دسترسی پیدا کرد. AOLbyphone نمونه ای از سرویسی است که به کاربران امکان می دهد پست الکترونیکی، اخبار و محتوای دیگری را از طریق تلفن از AOL بازیابی کنند. در این سرویس هم از ویژگی تشخیص صوت و هم از فناوری تبدیل متن به صوت استفاده شده است. شرکت هایی مانند Tellme.com دسترسی به اینترنت را از طریق تلفن و ابزارهایی ممکن می سازند که برای برقراری ارتباط با پورتال های صوتی طراحی شده اند. پورتال های صوتی به خصوص برای سازمان هایی مفید واقع می شوند که به مشتریان امکان می دهند شخصا به اطلاعات صوتی موجود در پایگاه های داده اینترنت دسترسی یابند (به عنوان مثال یافتن وضعیت پروازها در delta.com).
رمزارز وارد تجارت ایران و روسیه می‌شود
رئیس سازمان توسعه تجارت ایران گفت: در استفاده از رمز ارزها با طرف روسی به توافقات خوبی رسیدیم تا بتوانیم هم با تحریم‌ها مقابله کنیم و هم اینکه اعتماد لازم در معاملات داشته باشیم، اکنون برای ۷۰۰ قلم کالا تجارت ترجیحی داریم که برای یک سال تمدید شده است.
کارگاه آموزش تجارت با روسیه ویژه تجار و بازرگانان به همت سازمان توسعه تجارت برگزار شد. در این کارگاه علیرضا پیمان پاک، معاون وزیر صمت و رئیس سازمان توسعه تجارت، جلالی سفیر ایران در روسیه، رحمت الله خرمالی، مدیرکل دفتر آسیای میانه، قفقاز و روسیه سازمان توسعه تجارت، موسالنکو، رئیس شورای مراکز تجاری روسیه، سرگی میلوشکین، مدیرعامل منطقه ویژه اقتصادی لوتوس آستاراخان روسیه، رستم ژیگانشین، رایزن بازرگانی روسیه در ایران، داوود تفتی، مدیرعامل کشتیرانی دریای خزر، حسین کاخکی، مدیرکل همکاری‌های بین‌الملل گمرک جمهوری اسلامی ایران، قاسم رضائیان معاون بهداشت سازمان دامپزشکی ایران، میرهادی سیدی، مشاور امور بین‌الملل رئیس سازمان توسعه تجارت و خسرو حسن بیگف، نماینده مرکز توسعه صادرات روسیه در تهران به ایراد سخنرانی پرداختند.
در ابتدای این کارگاه، رییس سازمان توسعه تجارت با اشاره تجارت در بازارهای متعدد به آمار ۵ ساله صادرات و واردات روسیه گفت: ۸۰ میلیارد دلار از مجموع واردات روسیه از کشورهای اروپایی و سایر کشورهایی انجام می‌شد که بعد از جنگ اوکراین به تحریم روسیه پرداختند.
وی ادامه داد: همین موضوع نشان دهنده یک بازار بزرگ در روسیه است که تجار ما می‌توانند هرچقدر توان دارند، در این بازار سهیم شوند اما متاسفانه تاکنون از حجم کلی ۲۳۲ میلیارد دلار واردات این کشور سهم ایران تنها ۵۸۰ میلیون دلار بوده است.
پیمان پاک با اشاره به برگزاری نشست‌های متعدد با هیأت‌های اقتصادی و تجاری روس در ایران و روسیه گفت: سازمان توسعه تجارت چند فاکتور مهم را برای توسعه تجارت با روسیه در دستور کار قرار داده است. توسعه بازار مهمترین فاکتور در این میان است. به این معنا که ساز و کارهایی را ایجاد کنیم که تجار ایرانی و روسی بر مبنای آن ارتباط درستی با یکدیگر برقرار کنند.
وی ادامه داد: مسئله اصلی این است که ویژگی‌ها و فرصت‌های اصلی بازار روسیه مشخص شود. ضمن اینکه توزیع کنندگان اصلی بازار روسیه با تجار ایرانی آشنا شوند. در سال‌های گذشته شاهد بودیم که توزیع کالاهای ایرانی در روسیه توسط کشورهای ثالث انجام می‌شد.
بازار روسیه متفاوت از بازارهای سنتی
رئیس سازمان توسعه تجارت با اشاره به اینکه باید تفاوت بازار روسیه را با بازارهای سنتی ایران مانند عراق مشخص کنیم، گفت: بازار روسیه متفاوت است و این در حالی است که ورود بدون شناخت نیروی دافعه خواهد شد. ممکن است این موضوع سبب شود که تجار تصور کنند نمی‌توان در بازار روسیه موفق شد اما این موضوع غلط است. ما تلاش کردیم تا با اعزام هیئت‌های تجاری به روسیه و برعکس نیازهای کالایی روسیه را به درستی شناسایی کنیم.
وی تاکید کرد: این موضوع محدود به مسکو نبوده و تلاش شده تا از جمهوری‌های مختلف روسیه در آن شرکت کنند. تا امروز بیش از ۲۴ هیئت رفت و آمد داشته‌اند. در حال حاضر باید از ظرفیت‌های اتحادیه‌ها و اتاق‌های بازرگانی استفاده کنیم. گرچه ایراداتی به عملکردها وارد است اما در حال حاضر انتظار داریم که نهادهایی مانند اتاق بازرگانی یا اتاق تعاون وظیفه ساماندهی تجار بخش خصوصی را به عهده داشته باشند.
به گفته پیمان پاک، با ایجاد سامانه‌های مشخص و همکاری طرف مقابل ارتباط خوبی بین تجار دو کشور برقرار می‌شود ضمن اینکه شیوه اعزام هیئت‌ها و مجموعه‌های مختلف نیز در اطلاعیه‌های سازمان توسعه تجارت وجود دارد و از سوی اتاق‌ها نیز اطلاع‌رسانی می‌شود.
وی فاکتور دوم را حضور در نمایشگاه‌های روسیه عنوان کرد و افزود: در شهریورماه امسال یک نمایشگاه تخصصی از توانمندی‌های ایران در روسیه برگزار خواهد شد. همچنین نمایشگاه‌های تخصصی دیگری نظیر قطعات خودرو در حال برنامه‌ریزی است. برنامه ما این است که در تمامی نمایشگاه‌های تخصصی که در روسیه برگزار می‌شود پاویون تخصصی داشته باشیم.
رئیس سازمان توسعه تجارت، موضوع استفاده از پلتفرم‌ها را فاکتور سوم معرفی کرد و ادامه داد: اگر بخواهیم یک پلتفرم ایرانی را در روسیه گسترش دهیم به سرمایه گزاری زیادی نیاز خواهد بود. ما تلاش کردیم تا با آماده کردن قراردادهایی، ارتباط بین پلتفرم‌های ایرانی و روسیه را برقرار و شرایط را برای همکاری دو طرف فراهم کنیم. به این ترتیب برخی فرآیندها نظیر ایجاد سفارش و ارسال آنها تسهیل خواهد شد.
راه‌اندازی سفارتخانه تجاری ایران در مسکو
وی فاکتور نهایی را توسعه ارتباطات تجاری عنوان کرد و یادآور شد: مرکز گسترش تجارت روسیه در ایران فعال شده است. همچنین مجوز ایجاد مرکز تجارت ایران در روسیه نیز صادر شده و اتاق تعاون متولی آن است. این مجموعه قرار است در حوزه کمک به انتقال ارز، خدمات بیمه‌ای و حقوقی، تبادلات مالی، برقراری ارتباط تجار و تمام اقدامات مورد نیاز تجار برای صادرات و واردات کالا به تجار ایرانی کمک کند. در حقیقت این مجموعه به عنوان سفارت تجاری جمهوری اسلامی ایران در روسیه فعال خواهد شد.
پیمان پاک ادامه داد: پس از ارتباط تجار و برقراری قراردادها دولت باید برخی اقدامات مانند تسهیل انتقال ارز، مسایل گمرکی، حمل و نقل و لجستیک را تسهیل کند. تجاری که علاقه مند به ورود به بازار روسیه هستند باید بدانند که دولت با برنامه وارد شده و قصد حمایت از تجار را دارد.
وی افزود: یکی از موضوعات اصلی بحث لجستیک است. کشتیرانی خزر اقدامات بسیار خوبی انجام داده است و تحولات خوبی رخ داده است. مسیرهای جدید نیز انجام شده است. بحث لایروبی گمرک آستارا نیز مطرح است. سفارش لازم برای خرید کشتی رورو انجام شده است. در حوزه بانکی نیز اقدامات بسیار خوبی با همکاری میربیزنس بانک روسیه انجام شده و هزینه نقل و انتقال ارز به شدت کاهش یافته است. منابعی نیز برای اعتبار خریدار به میربیزنس بانک منتقل خواهد شد. علاوه بر اعتبار، صندوق تضمین صادرات نیز فعال است و به تجار خدمات رسانی خواهد کرد.
استفاده از رمز ارز در تجارت با روسیه
رئیس سازمان توسعه تجارت افزود: در بحث صندوق ضمانت صادرات قراردادی با صندوق روسی آماده شده و به زودی نهایی می‌شود تا در نهایت دو طرف بتوانند اعتبارسنجی لازم را انجام دهند و بیمه نامه‌های صادراتی را صادر کنند. به صورت همزمان در حال پیگیری شبه ال سی هستیم اما تا زمانی که بتوانیم فرایند مربوط به آن را آماده کنیم می‌توانیم از بیمه نامه‌های این چنینی استفاده کنیم.
پیمان پاک در خصوص استفاده از رمز ارزها برای تسهیل تجارت دو کشور گفت: در استفاده از رمز ارزها نیز با طرف روسی به توافقات خوبی رسیدیم تا بتوانیم هم با تحریم‌ها مقابله کنیم و هم اینکه اعتماد لازم در معاملات داشته باشیم. در حال حاضر در خصوص ۷۰۰ قلم کالا تجارت ترجیحی داریم که برای یک سال تمدید شده است. این امکان نیز وجود دارد که ۸۰ درصد کالاهای مبادله‌ای بین دو کشور تحت عنوان تجارت آزاد تعرفه‌هایشان صفر شود
راه‌اندازی سفارتخانه تجاری ایران در مسکو علاقه‌مندی روس‌ها به صادرات محصولات فناور محور ایرانی به روسیه
در ادامه خسرو حسن‌بیگوف، نماینده مرکز صادرات روسیه در تهران با اشاره به اینکه در حال حاضر دیدارهای ما به طرف‌های ایرانی یک ساختار منظم پیدا کرده است، گفت: اولویت کاری ما در توسعه صادرات روسیه توسعه روابط با ایران و برقراری روابط برابر بین تجار ایرانی و روسی است. در زمان حاضر بسترهای مناسبی برای توسعه صادرات روسیه در حوزه محصولات غذایی، روغن‌های خوراکی، غلات، تجهیزات مربوط به حوزه انرژی، سیستم‌های کشاورزی و موارد دیگر فراهم شده است.
وی ادامه داد: شرکت‌های روسی آمادگی لازم را دارند تا پیشنهادهای خود را با قیمت‌های رقابت پذیر ارائه کنند. همچنین در حوزه هوشمندسازی شهرها و ساختمان سازی و مصالح امکان همکاری وجود دارد. در خصوص تامین امنیت سایبری نیز علاقه مند به همکاری هستیم. شرایط امروز جهانی به ما یادآور می‌شود که باید همکاری‌های خود را در این زمینه افزایش دهیم. تلاش کردیم تا توانمندی‌های طرف ایرانی را در نظر بگیریم.
نماینده مرکز صادرات روسیه در ایران تاکید کرد: در زمینه محصولات فناور محور نیز اعلام می‌کنیم که پذیرای محصولات ایرانی هستیم و آمادگی خود را نیز برای صادرات محصولات مورد نیاز ایران اعلام می‌کنیم. به زودی مرکز توسعه صادرات روسیه در ایران بازگشایی خواهد شد.
وی افزود: امیدوار هستیم یا این اتفاق میزان تبادلات تجاری با ایران افزایش پیدا کند. امیدوار هستیم اقدامات انجام شده به رشد فعالیت شرکت‌های روسی و ایرانی سرعت ببخشد. در اواسط ماه سپتامبر قصد داریم تا یک هیئت تجاری را به ایران بیاوریم و خوشحال خواهیم شد تا شرکت‌های توانمند ایرانی نیز مشارکت داشته باشند.
حسن بیگوف یادآور شد: تا پایان سال میلادی قصد داریم تا ۱۴ هیئت تجاری را به ایران بیاوریم که این موضوع با محوریت گسترش واردات (صادرات به روسیه) خواهد بود. به زودی میزبان یک هیئت ایرانی در روسیه هستیم که حوزه فعالیت آنها شهرهای هوشمند و محصولات چوبی و جنگلی است. جلسات متعددی در خصوص ساختار و شرایط ورودی شرکت‌های ایرانی به روسیه برگزار شده است. برگزاری چنین نشست‌هایی می‌تواند به استفاده حداکثری از ظرفیت‌های دو طرف کمک کند. کشورهای ما پتانسیل بالایی برای ارتقا سطح تجاری دارند.
امنیت خاطر تجار با امضای توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا
در ادامه این کارگاه سیدی، مشاور امور بین الملل سازمان توسعه تجارت نیز با تاکید بر این نکته که با پیوستن به موافقتنامه‌های تجارت آزاد سرعت پیشرفت اقتصاد بیشتر می‌شود گفت: حدود ۲.۵ سال مذاکره برای توافقنامه تجارت ترجیحی با اوراسیا داشتیم که سرانجام حدود ۳ سال پیش به نتیجه رسید و تعرفه ۸۰ درصد کالا کاهش یافت.
وی افزود: در ادامه مذاکره برای توافقنامه تجارت آزاد با اوراسیا ادامه یافت که اکنون مراحل پایانی خود را سپری میکند. فهرست ۲۰ درصد کالاهایی که مشمول تجارت آزاد نمی‌شوند آماده شده و در اختیار طرفین قرار گرفته است.
سیدی تجارت آزاد را فرصت مناسبی برای تجار خواند و گفت: بعد از امضای این موافقتنامه دیگر دولت‌ها نمی‌توانند نسبت به کالاهایی که تعرفه آنها صفر شده، قوانین جدید صادرات و واردات وضع کنند.
روسیه خواهان مواد آرایشی – بهداشتی، دارویی و مصالح ساختمانی
سپس نوبت به رستم ژیگانشین، رایزن تجاری روسیه در تهران رسید تا در سخنان به قراردادهای منعقد شده میان ایران و روسیه، تعاملات بانکی، توافقنامه‌های منعقد در حوزه حمل و نقل و لجستیک اشاره کند.
وی از ورود اولین قرار باری از طریق بال شرقی کریدور شمال-جنوب به ایران خبر داد و گفت: در حال فعال سازی بخش دیگری از کریدور و در مسیر جنوب به شمال نیز برای فعال سازی راه آهن رشت – آستارا در حال برنامه‌ریزی هستیم.
ژیگانشین همچنین به علاقه شرکت‌های روسی به تجارت با ایران اشاره کرد و افزود: از طرف ایرانی درخواست کردیم تا شرکتها و تولیدکنندگان معتبر خود را به ما معرفی کند. بازار روسیه پذیرای انواع محصولات از جمله مواد آرایشی – بهداشتی، دارویی و مصالح ساختمانی است.
وی تاکید کرد: فهرست اقلام مورد نیاز ما در اختیار سازمان توسعه تجارت قرار گرفته است.
لزوم حضور اتحادیه‌ها در بازار روسیه
در پایان جلالی سفیر ایران در روسیه نیز با اشاره بازدیدهای خود از گمرکات و بنادر ایران و روسیه و مسیر کریدور شمال-جنوب گفت: در گمرک آذربایجان مشکل ظرفیت عبور تریلر، در مسیرهای جاده‌ای، مشکلات زیرساختی جاده‌های داغستان، در حوزه ریلی ضعف راه آهن رشت – آستارا و در حوزه بنادر نیز عدم لایروبی رود ولگا موجب شده تا تبادلات تجاری ما با روسیه دچار مشکل شود.
وی دلیل این مشکلات را وجود نداشتن اراده‌ای برای توسعه صادرات در سال‌های گذشته عنوان کرد و افزود: اکنون روابط دو کشور به گسترش روابط تجارت در بازارهای متعدد تجاری گره خورده است. اما متاسفانه شناخت خوبی از بازارهای روسیه نداریم.
سفیر ایران در روسیه تاکید کرد: روش‌ها علاقه زیادی به خرید مصالح ساختمانی از ایران دارند ضمن اینکه واردات آبزیان روسیه در سال ۵ میلیارد دلار است و این کشور به ماهی و میگو احتیاج دارند. همچنین صنعت چرم و کیف و کفش و لباس نیز بازار بسیار مناسبی در روسیه دارد.
وی در ادامه به حل شدن مشکلات تبادلات ارزی ریال و روبل اشاره کرد و گفت: روبل در نمایشگر بانک مرکزی به نمایش درآمد و در مباحث گمرکی نیز در حال امضای توافقنامه سه جانبه با مشارکت آذربایجان هستیم.
جلالی با اشاره به این موضوع که بازار منتظر تجار نمی‌ماند گفت: اکنون فرصت مناسبی است که با شناخت وارد بازار روسیه شویم، و این ورود باید به صورت حضور اتحادیه‌های باشد چرا که رقابت و خود درگیری تجار می‌تواند به ضرر آنها تمام شود، بازار روسیه آنقدر بزرگ است که فرصت برای همه تجار مهیا است.
فرآیند صادرات
نگاه فرآیندی به صادرات می‌تواند یک تصویر کلان از صادرات را ارائه دهد. صادرات یک فرآیند پیچیده و بسیار حساس است که باید شرکتها و بازرگانان با تأمل و آگاهی وارد آن شوند. آموزش صادرات و بازاریابی بین المللی می تواند تاثیر زیادی بر عملکرد شرکتها در بازارهای جهانی داشته باشد. شکل زیر نمایی از فرایند صادرات می باشد.
تحقیقات بازار برای انتخاب بازارهای هدف
تحقیقات بازار در بازارهای بین‌الملل، به دلیل متعدد بودن بازارها، و فاصله بازار از شرکت، بسیار پرهزینه است. مشکل اساسی آنجاست که شرکت‌هایی که این هزینه را برای یک بازار انجام می‌دهند ممکن است درنهایت آن بازار را برای ورود مناسب تشخیص ندهند. به همین علت لازم است کسب‌وکارها ابتدا به‌دقت اقدام به ارزیابی اولیه بازارها کنند و پس از حذف بازارهای ضعیف و نامتناسب با ظرفیت‌های شرکت، بازار ایده‌آل را شناسایی کرده و درنهایت برنامه‌های بازاریابی خود را در آن پیاده نمایند.
برای یافتن بازارهای مناسب، اجرای 3 گام زیر توصیه می‌شود:
1. بررسی شرایط محیط کلان کشورهای موردنظر
2. بررسی شرایط بازار کشورهای موردنظر
3. بررسی شرایط رقابت در بازار موردنظر
طراحی و اجرای یک برنامه بازاریابی صادراتی مناسب
شاید مهمترین عامل در موفقیت صادرات و بهبود عملکرد صادراتی، طراحی و اجرای یک برنامه بازاریابی متناسب با بازارهای صادراتی باشد. بازاریابی در بازارهای صادراتی بسیار پیچیده‌تر از بازاریابی در محیط داخلی است. شرایط بازارهای صادراتی ازنظر فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و . متفاوت بوده و شرکتها باید تلاش بیشتری برای موفقیت در بازاریابی بین‌المللی انجام دهند. به‌طور طبیعی در فرآیند واردات، خریدار تا اندازه زیادی با بازار آشنا است و معمولاً سال‌ها در آن بازار تجربه تولید و تجارت دارد؛ اما در صادرات، صادرکننده با تعداد زیادی بازار مواجه است که به نسبت بازار داخلی شناخت محدودی از آنها دارد. باید توجه کرد بازاریابی خود یک فرآیند حساس و پیچیده است که در تمامی مراحل صادرات باید به آن توجه نمود.
دریافت مجوزهای صدور صادراتی
یکی دیگر از مواردی که بازرگان باید به آن توجه داشته باشد، اخذ مجوزهای مربوط به صادرات است. ازآنجاکه عموماً کشورها در پی توسعه صادرات هستند، لذا قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای صادرات کالا در نظر نمی‌گیرند و سعی میکنند مشوق صادرات باشند. بااین‌حال در خصوص صادرات برخی از کالاها نیاز به اخذ مجوزهای خاصی است. برای مثال شناسنامه‌فرش برای فرش‌های دستبافت، گواهی بهداشت و قرنطینه دامی و نباتی، گواهی استاندارد برای کالاهای مشمول مقررات اجباری استاندارد صادراتی، مجوز صادرات دارو و . ازجمله مجوزهایی هستند که حسب مورد باید برای کالاهای صادراتی در ایران اخذ گردند. این مجوزها برای برخی اقلام مورد نیاز هستند. به‌طور طبیعی صادرکننده باید در حوزه مربوط به کار خود از مجوزهای مورد نیاز اطلاع دقیقی داشته باشد.
قرارداد فروش صادراتی
موضوع دیگر در بازرگانی بین‌الملل، و فرآیند صادرات و واردات، قرارداد است. هرچند در بسیاری از موارد فعالان بازرگانی بین‌الملل اقدام به انعقاد قرارداد نمی کنند و عملاً پیش فاکتور نقش قرارداد را در معاملات ایفا میکند، لکن برای ایجاد اطمینان بیشتر، بهتر است در معاملات بین‌الملل اقدام به تدوین قرارداد شود تا تعهدات دو طرف به‌روشنی مشخص گردد.
نحوه دریافت وجه حاصل از صادرات
پس از توافق و بسته شدن قرارداد در بازرگانی بین‌الملل، طرفین باید اطلاعات، کالا، اسناد محموله، و پول را بین یکدیگر منتقل نمایند. این موضوع که پس از مذاکره و توافق، ابتدا پول یا کالا جابجا شوند، بستگی به توافق طرفین دارد. برای انتقال پول از 5 روش می‌توان استفاده کرد:
• پرداخت بر اساس حساب باز (نسیه)
• پرداخت بر اساس پیش‌پرداخت
• پرداخت بر اساس برات
• پرداخت با اعتبارات اسنادی
• پرداخت در چارچوب تعهد پرداخت بانکی
بیمه حمل و نقل بین الملل در صادرات
برای پوشش خطرات انتقال کالا، باید از بیمه استفاده کرد. انستیتوی بیمه‌گران لندن یک چارچوب استاندارد برای بیمه حمل‌ونقل ارائه کرده که به‌طور گسترده‌ای در جهان مورد پذیرش قرار گرفته و بکار برده می‌شود. این چارچوب شامل 3 کلوز یا حالت است:
• کلوز A
• کلوز B
• کلوز C
در ایران نیز این چارچوب مورد توافق است.
بازرسی کالا در صادرات
به‌طورمعمول خریداران در زمان تولید، بسته‌بندی و ارسال کالا، در محل تولیدکننده حضور ندارند که بر این فرآیندها نظارت نمایند، تا از انطباق کالای ارسالی اطمینان حاصل کنند. در این شرایط خریدار می‌تواند از یک سازمان مستقل که کارش به‌صورت تخصصی بازرسی کالا است بخواهد تا کالایی که توسط صادرکننده تولید و بسته‌بندی شده است را کنترل نماید تا همان کالایی باشد که مورد توافق قرارگرفته بود. شرکت مورد اشاره اقدام به نمونه‌برداری، اندازه‌گیری و آزمایش کالا کرده تا کیفیت و کمیت محصول را مورد ارزیابی قرار دهد. به‌طورکلی 5 نوع بازرسی وجود دارد:
• بازرسی اصالت فروشنده
• بازرسی حین تولید
• بازرسی قبل از حمل
• بازرسی قیمت
• بازرسی استاندارد اجباری
حمل و نقل بین المللی در صادرات
پس از انجام بازرسی‌های لازم، کالا در اختیار حمل‌کننده قرار می‌گیرد تا در قبال دریافت کرایه حمل، کالا را به مقصد تعیین شده برساند. انتخاب حمل‌کننده با توجه به قاعده اینکوترمز می‌تواند بر عهده خریدار یا فروشنده باشد. در قواعد E و F خریدار حمل‌کننده را مشخص میکند اما در قواعد C و D این کار بر عهده فروشنده است. اختیار انتخاب حمل‌کننده یک مزیت محسوب می‌شود. حمل‌ونقل بین‌المللی می‌تواند به روش‌های زیر انجام شود:
• دریایی
• جاده‌ای
• ریلی
• هوایی
• مرکب (چندوجهی)
معمولاً طرفین با توجه به نوع کالا، مبدأ و مقصد، حجم و وزن کالا، هزینه، سرعت حمل، ریسک و . اقدام به تعیین روش حمل میکنند.
ترخیص صادراتی
در بازرگانی بین‌الملل باید کالا را حداقل از گمرک کشورهای مبدأ و مقصد عبور داد. به‌طور طبیعی قوانین کشور مقصد در خصوص خروج کالا از گمرک می‌تواند متفاوت باشد. انجام امور مربوط به گمرک مبدأ و مقصد با توجه به قاعده اینکوترمز انتخاب شده بر عهده فروشنده یا خریدار است. در خصوص ترخیص صادراتی از گمرک کشورمان نیز به‌طور طبیعی قوانین کشور جاری است. در قوانین کشور ما، کار دریافت مجوزهای صادرات و ترخیص صادراتی به‌مراتب از فرآیند مربوط به واردات ساده‌تر بوده و با سرعت بالاتری انجام می‌شود.
خدمات پس از فروش در صادرات
در خصوص رفتار پس از فروش در صادرات، صادرکننده باید ارتباط خود را با خریدار حفظ کرده و برای کسب رضایت او اقدام به ارائه خدمات پس از فروش نماید. این وضعیت خصوصاً در مواردی که صادرکننده قصد حضور پایدار و بلندمدت در بازار را دارد، اهمیت بیشتری خواهد داشت. در برخی از موارد ارائه خدمات پس از فروش برای ورود به بازار ضروری است، چراکه دولت میزبان صادرات را منوط به ارائه خدمات پس از فروش میکند. در این شرایط خدمات پس از فروش می‌تواند امری حیاتی باشد.
راه ورود به بازارهای جهانی
ورود به بازارهای جهانی و توسعه صادرات، به معنی افزایش دامنه تقاضا برای اقتصاد کشور است. افزایش تقاضا از طریق توسعه صادرات، یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادی پایدار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی پنج دهه گذشته در جهان، رشد تجارت به ویژه صادرات محصولات صنعتی، بیش از متوسط رشد اقتصادی کشورهای جهان بوده و نقش پیشران رشد را ایفا کرده است.
ورود به بازارهای جهانی و توسعه صادرات، به معنی افزایش دامنه تقاضا برای اقتصاد کشور است. افزایش تقاضا از طریق توسعه صادرات، یکی از عوامل موثر بر رشد اقتصادی پایدار است. بررسی‌ها نشان می‌دهد طی پنج دهه گذشته در جهان، رشد تجارت به ویژه صادرات محصولات صنعتی، بیش از متوسط رشد اقتصادی کشورهای جهان بوده و نقش پیشران رشد را ایفا کرده است.
در اقتصاد ایران، صادرات غیرنفتی و به طور خاص صادرات صنعتی روندی فزاینده داشته است. با این حال بنابر علل مختلف، هنوز نمی‌توان صادرات غیرنفتی را پیشران رشد اقتصادی کشور دانست. توسعه صادرات و دستیابی به بازارهای جهانی برای اقتصاد ایران حائز اهمیت است. در بسیاری از بخش‌های اقتصادی ایران، محدود کردن تقاضای کل به تقاضای داخلی، سرمایه‌گذاری‌های گسترده در صنایع بزرگ را فاقد توجیه اقتصادی خواهد کرد. به بیان دیگر، در یک اقتصاد بسته، بخش خصوصی و سرمایه‌گذار خارجی، انگیزه‌ای برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های کلیدی نخواهد داشت. به عنوان مثال، در بخش‌هایی مانند صنایع نفت و گاز، صنایع فلزات اساسی، صنعت پتروشیمی، صنعت سیمان، خدمات گردشگری و نظایر آن، سرمایه‌گذاری‌های گسترده و بلندمدت و جذب فناوری‌های روز، زمانی توجیه‌پذیر خواهد بود که امکان صادرات و دسترسی به بازارهای صادراتی وجود داشته باشد.
توسعه صادرات، علاوه بر گسترش تقاضا برای محصولات داخلی، منابع ارزی مورد نیاز برای انتقال فناوری و واردات ماشین‌آلات و تجهیزات سرمایه‌ای و واردات مواد اولیه را فراهم می‌سازد. توسعه صادرات و دسترسی به بازارهای بین‌المللی می‌تواند به تولید پایدار و کامل شدن چرخه تامین مالی، سرمایه‌گذاری، تولید و تجارت کمک کند.
توسعه صادرات، مزایای دیگری نیز دارد. در یک اقتصاد بسته و منزوی، مفاهیمی مانند مزیت‌های نسبی و منافع حاصل از تجارت خارجی مطرح نبوده از این‌رو در چنین اقتصادی، کارایی در تخصیص منابع کاهش می‌یابد؛ ولی در یک اقتصاد صادرات‌محور، منابع تولید بر مزیت‌ها متمرکز شده و از مزایای تجارت با دنیای خارج استفاده می‌شود.
علاوه بر آن، توسعه صادرات و رقابت در بازارهای جهانی مستلزم کاهش فاصله فناوری و کاهش هزینه تمام‌شده محصولات است که همین مساله منجر به سرمایه‌گذاری بنگاه‌ها در تحقیق و توسعه و نوآوری و در نهایت افزایش توانمندی و رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی می‌شود که در مجموع منافع آن، عاید اقتصاد ملی می‌شود.
ورود به بازارهای جهانی و توسعه صادرات الزامات متعددی دارد. توسعه صادرات، بیش از هر چیز مستلزم افزایش توان رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی است. افزایش رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی نیز بستگی به عواملی مانند هزینه تمام‌شده محصول و سطح فناوری بنگاه دارد. کاهش هزینه تمام‌شده محصول نیز بستگی به مقیاس تولید و استفاده از صرفه‌های ناشی از مقیاس، افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها، بهبود محیط کسب‌وکار و نظایر آن دارد. علاوه بر مساله توان رقابت‌پذیری بنگاه‌ها، عوامل دیگری نیز بر توسعه صادرات موثر است که از آن جمله می‌توان به تنوع‌بخشی و افزایش تعداد شرکای تجاری و استفاده از ظرفیت‌های دیپلماسی برای توسعه تجارت اشاره کرد. البته در این زمینه، عوامل دیگری نیز نقش دارد که در این یادداشت به آن اشاره می‌شود.
در اینجا لازم است بر این موضوع نیز تاکید شود که توسعه صادرات صرفاً به معنی صادرات کالا نیست. امروزه در جهان بخش قابل توجهی از صادرات، به صادرات خدمات اختصاص دارد. در ایران صادرات خدمات در سال‌های اخیر به بیش از 10 میلیارد دلار رسیده است که بخش عمده آن مربوط به حمل‌ونقل و گردشگری بوده است و از این‌رو در استراتژی‌های صادراتی لازم است اهمیت کافی به صادرات خدمات نیز داده شود.
حضور در بازارهای جهانی و توسعه صادرات نیاز به یک نقشه راه دارد. این نقشه راه مشتمل بر مجموعه‌ای از اصلاحات و اقدامات است. به منظور ارائه تصویری روشن‌تر از این موضوع، مجموعه اصلاحات و سیاست‌های موثر بر توسعه صادرات در پنج محور زیر ارائه شده است.
1- اصلاح بازارها
توسعه صادرات در گام نخست مستلزم رفع ناکارایی‌های بازار و حذف عوامل اخلال در کارکرد بازارهاست. از جمله مهمترین عوامل اخلال در بازار، بی‌ثباتی قیمت‌ها و تورم مزمن اقتصاد ایران است. اگرچه نرخ تورم در سال‌های اخیر به طور نسبی کاهش یافته است ولی همچنان ریشه‌های تورم مزمن را می‌توان یک چالش جدی برای اقتصاد ایران دانست. علاوه بر آن، برخی سیاست‌های دولت از جمله سیاست‌های بازار انرژی و سیاست‌های حمایتی، منجر به عدم تعادل‌ها و ناکارایی‌ها در اقتصاد تجارت در بازارهای متعدد ایران شده است که عوارض آن، فعالیت بنگاه‌های اقتصادی را تحت تاثیر قرار داده است.
در این بین، سیاست‌های ارزی نیز مزید بر مشکلات است. در دوره‌های مختلف، سیاست‌های ارزی به گونه‌ای بوده است که یا با سرکوب نرخ ارز توان رقابت‌پذیری محصولات صادراتی کاهش یافته است یا با وقوع شوک‌های ارزی، نااطمینانی و بی‌ثباتی در بازار ارز اتفاق افتاده است. این چرخه مخرب بارها در اقتصاد ایران تکرار شده است. به ویژه که به دنبال وقوع شوک‌های ارزی، معمولاً دولت‌ها اقدام به تثبیت نرخ ارز و برقراری محدودیت‌ها و مقررات ارزی سختگیرانه میکنند که این نیز بر مشکلات صادرکنندگان می‌افزاید و از توان رقابت‌پذیری آنان می‌کاهد.
مساله دخالت دولت در قیمت‌گذاری‌ها نیز از جمله عوامل اخلال در بازارها و بروز ناکارایی در اقتصاد است. از یک طرف دخالت‌های دولت در قیمت‌گذاری محصولات نهایی و سرکوب قیمت‌ها، موجب کاهش انگیزه سرمایه‌گذاران می‌شود و از طرف دیگر دخالت دولت در قیمت‌گذاری نهاده‌های تولید نیز منجر به سیگنال‌دهی نادرست به بنگاه‌ها و تخصیص ناکارای منابع می‌شود.
بنابراین، رفع عوامل بی‌ثباتی اقتصاد و اخلال در بازارها و اصلاح ناکارایی‌های موجود در بازارهای مختلف به ویژه بازار انرژی و بازار ارز و اجتناب دولت از مداخله مستقیم در بازارها و دخالت در قیمت‌گذاری‌ها، در جهت کمک به افزایش رقابت‌پذیری بنگاه‌ها بسیار حائز اهمیت است.
2- توسعه زیرساخت‌ها
توسعه صادرات نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب است. در این بین زیرساخت‌های مالی از اهمیت کلیدی برخوردار است. مشکلات ساختاری نظام بانکی کشور و کاستی‌های موجود در بازارهای مالی و محدودیت ابزارهای مالی موجود، بنگاه‌های داخلی را برای تجارت در بازارهای متعدد تامین مالی با تنگنا مواجه کرده است. از سوی دیگر، تحریم‌ها و موانع موجود در مبادلات بانکی کشور با نظام مالی بین‌المللی نیز یک تنگنای جدی در مسیر تجارت خارجی و صادرات محصول محسوب می‌شود.
علاوه بر زیرساخت‌های مالی، توسعه زیرساخت‌های فیزیکی نیز از الزامات توسعه صادرات است. با مقایسه ظرفیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشور به ویژه زیرساخت‌های ریلی و بنادر کشور با سایر کشورهای صادرات‌محور و حتی برخی کشورهای منطقه، شکاف معنا‌داری مشاهده می‌شود. هرگونه هدف‌گذاری برای افزایش صادرات، نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حمل‌ونقل و سایر زیرساخت‌هاست.
3- محیط نهادی
اصلاح محیط کسب‌وکار و بهبود قوانین و ارتقای سلامت و شفافیت اقتصاد، نقش تعیین‌کننده‌ای در کاهش هزینه مبادله اقتصاد دارد. وجود هرگونه عدم شفافیت و فساد اداری و اقتصادی و همچنین قوانین و مقررات ناسازگار با تولید و همچنین تغییرات مداوم در سیاست‌های اقتصادی، منجر به افزایش ریسک و افزایش هزینه تولید بنگاه‌های داخلی و در نتیجه کاهش توان رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی می‌شود.
به میزانی که اقتصاد کشور از ثبات قیمت‌ها، ثبات در سیاست‌های اقتصادی، شفافیت و سلامت مالی، بازارهای مالی توسعه‌یافته و زیرساخت‌های مناسب برخوردار باشد، به طور طبیعی توان رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی در برابر رقبای خارجی افزایش می‌یابد.
در مقابل، انحصارات موجود در اقتصاد ایران، موانع موجود در ارتباطات بانکی، توسعه‌نیافتگی بازارهای مالی، مشکلات ساختاری نظام بانکی، ضعف زیرساخت‌های اصلی، بی‌ثباتی سیاست‌های اقتصادی و بی‌ثباتی قیمت‌ها بنگاه‌ها را در معرض ریسک‌های مختلف قرار داده و منجر به افزایش هزینه مبادله و افزایش هزینه تولید محصولات داخلی می‌شود.
مساله محیط نهادی از آن جهت اهمیت مضاعف می‌یابد تجارت در بازارهای متعدد که توسعه صادرات نیازمند جذب سرمایه‌های خارجی و مشارکت شرکت‌های خارجی در تولیدات داخلی است. مشارکت خارجی نیز به طور جدی مستلزم بهبود محیط کسب‌وکار و افزایش کیفیت قوانین و مقررات و افزایش شفافیت و سلامت اقتصاد است. بنابراین اصلاحات نهادی و بهبود محیط کسب‌وکار از طریق کاهش هزینه مبادله فعالیت‌های داخلی و افزایش انگیزه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند به افزایش رقابت‌پذیری اقتصاد و توسعه صادرات کمک کند.
4- تشویق صادرات
اغلب کشورهای صادرات‌محور، نهادهای مناسبی برای کمک به صادرکنندگان ایجاد کرده‌اند. این نهادها در حوزه‌های مختلف به صادرکنندگان کمک کرده و خدماتی را ارائه میکنند. به عنوان مثال دولت می‌تواند با تاسیس دفاتر نمایندگی در کشورهای هدف و کمک به حضور صادرکنندگان ایرانی در نمایشگاه‌های تجاری بین‌المللی به توسعه صادرات کشور کمک کند. همچنین اقداماتی مانند ارائه اطلاعات تجاری به بازرگانان، کمک به بازاریابی، مشاوره در زمینه ارتقای استانداردها، مشاوره در زمینه تامین مالی، ارائه مشاوره‌های حقوقی و نظایر آن نیز می‌تواند به موفقیت تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی در بازارهای جهانی کمک کند.
به این نکته نیز باید اشاره کرد که دیپلماسی فعال دولت در رفع موانع سیاسی همکاری‌های اقتصادی با سایر کشورها و همچنین ارتقای سطح همکاری‌های اقتصادی با کشورهای منطقه و شکل‌گیری پیمان‌های تجاری دوجانبه و چندجانبه تجاری نیز می‌تواند در توسعه صادرات و تسهیل حضور محصولات ایرانی در بازارهای جهانی کمک کند.
5- توانمندسازی بنگاه‌ها
دولت از طریق سیاستگذاری‌های مناسب می‌تواند بر افزایش توانمندی بنگاه‌های اقتصادی موثر باشد. به طور تاریخی دولت‌ها به جای سیاستگذاری در جهت توانمندسازی بنگاه‌ها و تشویق به نوآوری و رقابت، به واسطه حمایت‌های مستقیم و توزیع رانت، بنگاه‌های اقتصادی را وابسته و متکی به انواع حمایت‌های دولتی از نوع توزیع تسهیلات بانکی، دریافت نهاده‌ها با نرخ دولتی، سهمیه ارز دولتی، حمایت‌های گمرکی و نظایر آن کرده‌اند. این‌گونه حمایت‌ها کمکی به توانمندسازی بنگاه‌ها نکرده و در عمل انگیزه نوآوری و رقابت را کاهش داده است. تجربه کشور ما و سایر کشورها نشان داده است تا زمانی که بنگاه‌ها در معرض رقابت قرار نگیرند، توان و آمادگی برای رقابت در بنگاه‌ها ایجاد نخواهد شد. بنابراین یکی از مهمترین کمک‌های دولت برای افزایش توانمندی و رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی، کاهش حمایت‌های مستقیم و کاهش موانع تجاری و تشویق بنگاه‌ها به نوآوری و رقابت است.
مساله مهم دیگر در زمینه رقابت‌پذیری بنگاه‌های اقتصادی در بازارهای جهانی، هزینه تمام‌شده محصول است. هزینه تمام‌شده محصول نیز تابع عوامل مختلف از جمله مقیاس تولید است. به بیان دیگر مساله مقیاس تولید و صرفه‌های ناشی از مقیاس، می‌تواند منجر به افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها و کاهش قیمت تمام‌شده محصول شود. در مورد بسیاری از محصولات، بازده نسبت به مقیاس ثابت نیست و با افزایش مقیاس، میزان بازده و قیمت تمام‌شده تغییر میکند. در اقتصاد ایران، در بخش‌هایی مانند معدن، صنایع معدنی، کشاورزی و برخی فعالیت‌های صنعتی، ساختار کسب‌وکار به گونه‌ای است که سهم عمده‌ای از صنعت در اختیار بنگاه‌های خرد است. بنگاهداری خردمقیاس و توزیع تعداد فراوانی بنگاه‌های کوچک در سراسر کشور شاید بتواند کمکی به اهداف اشتغال بکند ولی در مجموع موجب از دست دادن صرفه‌های ناشی از مقیاس و در نتیجه افزایش هزینه تمام‌شده محصول می‌شود که این مساله توان رقابت بنگاه‌ها را در برابر رقبای خارجی کاهش می‌دهد.
سیاستگذاری‌های دولت طی ادوار گذشته در این زمینه موثر بوده است. موارد بسیاری را می‌توان یافت که دولت با ملاحظاتی مانند ایجاد اشتغال یا رفع محرومیت در مناطق محروم کشور، مجوز واحدهای صنعتی کوچک‌مقیاس را صادر کرده است. این مساله همان‌طور که گفته شد، منجر به سرمایه‌گذاری در بنگاه‌های خردمقیاس و افزایش هزینه تولید و کاهش توان رقابت‌پذیری بنگاه‌ها شده است.
به این موضوع نیز باید اشاره کرد که در برخی موارد، موانعی در اقتصاد وجود دارد که امکان استفاده از مزیت‌های خاص موجود در اقتصاد ایران را سلب کرده است. می‌توان حوزه‌هایی را یافت که اقتصاد ایران در آن بخش‌ها به طور بالقوه از برخی جهات نسبت به رقبای خارجی مزیت دارد ولی بنابر علل مختلف، این مزیت از اقتصاد ایران سلب شده است.
به عنوان مثال در مورد معادن و صنایع معدنی کشور، با وجود ذخایر معدنی بسیار گسترده سنگ‌آهن و مس و سایر کانی‌ها و همچنین با وجود برخورداری کشور از مزیت ذخایر گاز، سهم ایران از بازارهای جهانی فلزات به نسبت ذخایر زیرزمینی موجود هنوز اندک است. فرصت برخورداری از ذخایر معدنی و منابع انرژی، به علت ضعف موجود در زیرساخت‌های حمل‌ونقل، تنگنای مالی، سرکوب نرخ ارز و بنگاهداری خردمقیاس در بخش معادن و برخی علل دیگر، در عمل مزیت این بخش را سلب کرده و مانع از تولید و صادرات گسترده محصولات این بخش شده است.
به عنوان یک نمونه دیگر، شرایط جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که موقعیت مناسبی برای ترانزیت کالا، مسافر و انرژی دارد ولی بنابر عللی از جمله ظرفیت ناکافی زیرساخت‌های حمل‌ونقل، کیفیت پایین خدمات حمل‌ونقل، تاثیرگذاری فشارهای سیاسی خارجی و نظایر آن، امکان استفاده از این مزیت سلب شده است و عملاً اقتصاد ایران سهم اندکی از بازار منطقه‌ای ترانزیت در اختیار دارد.
در نهایت به عنوان جمع‌بندی باید تاکید کرد که توسعه صادرات و افزایش حضور محصولات ایرانی در بازارهای جهانی مستلزم افزایش رقابت‌پذیری بنگاه‌های داخلی و نیز افزایش بهره‌وری بنگاه‌ها و کاهش قیمت تمام‌شده و بهبود کیفیت محصولات ایرانی است. افزایش بهره‌وری بنگاه‌های داخلی و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات نیز الزامات مختلفی دارد که بخشی از آن مربوط به فضای کلان اقتصاد و بخشی دیگر مربوط به متغیرهای درون بنگاه است. موفقیت در توسعه صادرات، نیازمند تدوین یک نقشه راه است. نقشه راه مذکور باید از طریق اصلاح بازارها و رفع عوامل اخلال در بازارها، توسعه زیرساخت‌ها، اصلاح محیط کسب‌وکار، تشویق صادرات و کمک به توانمندسازی بنگاه‌های داخلی، زمینه گسترش صادرات و حضور در بازارهای جهانی را فراهم کند.
حجم تجارت خارجی ایران در سال گذشته چقدر بود؟
حجم تجارت خارجی ایران در سال گذشته ۱۲۰ میلیارد دلار بود که با روش‌هایی مثل تهاتر و روش‌های نقل‌وانتقال پول و همچنین روش‌های شبه سوئیفت انجام شده است.
به گزارش تجارت‌نیوز، وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: حجم تجارت خارجی ایران در سال گذشته ۱۲۰ میلیارد دلار بود که با روش‌هایی مثل تهاتر و روش‌های نقل‌وانتقال پول و همچنین روش‌های شبه سوئیفت انجام شده است.
ایرنا به نقل از شاتا نوشت: سید رضا فاطمی امین در دیدار با سفیر گروه دوستی پارلمانی بلاروس و ایران، با بیان اینکه کشور ما بیش از ۴۰ سال است که مورد تحریم واقع شده است، اظهار داشت: در مدت این ۴۰ سال، مسلط و توانمند شده‌ایم و با وجود تحریم‌ها توانستیم پیشرفت کشورمان را ادامه دهیم.
وی ادامه داد: حجم تجارت خارجی ایران در سال گذشته ۱۲۰ میلیارد دلار بود که با روش‌هایی مثل تهاتر و روش‌های نقل‌وانتقال پول و همچنین روش‌های شبه سوئیفت انجام شده است.
فاطمی امین با بیان اینکه روش‌های متعددی برای مبادلات مالی وجود دارد، گفت: از جمله این روش‌ها معامله با پول‌های محلی و همکاری با بانک‌هایی است که در کشورهای دیگر شعبه دارند، همان‌طور که اشاره شد یک بانک ایرانی در بلاروس شعبه دارد؛ بنابراین این روش‌ها، روش‌های آزموده شده‌ای هستند که فکر می‌کنم به‌راحتی می‌توانیم این مسائل را حل‌وفصل کنیم.
وزیر صنعت، معدن و تجارت افزود: پیشنهادم این است که مبادلات ۲ کشور را در حد صادرات و واردات کالا محدود نکنیم، چرا که اگر وارد تولید مشترک شویم و محصولاتی را به طور مشترک در ایران و بلاروس تولید کنیم، روابط اقتصادی میان دو کشور عمیق‌تر خواهد شد.
یکی از همین زمینه‌ها، حوزه تجهیزات پزشکی است. ایران در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی فناوری‌های پیشرفته‌ای دارد و در حال به دست آوردن بازارهای متعددی است؛ به‌عنوان مثال ما اخیراً ۲ ربات جراح را به اندونزی ارسال کرده‌ایم.
وی با اشاره به تجهیزات لیزری بلاروس، بیان کرد: این تجهیزات لیزری می‌تواند یک مثال واقعی برای همکاری میان دو کشور باشد، یعنی شرکت‌های ایرانی با مجموعه بلاروسی که این تجهیزات لیزری را تولید کرده است، نشستی برگزار کنند تا آن دستگاه را با تولید بیشتری داشته باشند.
ذخایر کشف شده فعلی مس ایران ۷درصد ذخایر کل دنیاست
فاطمی امین ادامه داد: در حوزه تجهیزات معدنی هم می‌توان کارهای بسیار بزرگی انجام داد به‌عنوان مثال ایران در حوزه معدنی هم ذخایر معدنی بسیار و هم شرکت‌های معدنی توانمندی دارد.
وزیر صمت خاطرنشان کرد: ایران یک درصد جمعیت دنیا را دارد، اما ذخایر کشف شده فعلی مس ایران ۷درصد ذخایر کل دنیاست.
فاطمی امین با بیان اینکه یک برنامه گسترده‌ای برای افزایش اکتشاف و استخراج مس مثل مس کاتد داریم و این موضوع یعنی نیازمند به دامپتراک معدنی هستیم، ادامه داد: بلاروس در حوزه دامپتراک ظرفیت بسیار بالایی دارد، لذا پیشنهاد ما این است که چند شرکت ایرانی با چند شرکت تولیدکننده دامپتراک بلاروس را به هم متصل کنیم.
وزیر صنعت، معدن و تجارت اضافه کرد: بنابراین اگر دو کشور وارد تولیدات مشترک شویم می‌توانیم علاوه بر بازار ایران، نسبت به بازارهای دیگر جهان نیز حساب کنیم.
وی عنوان کرد: همکارانم قبل از سفر به بلاروس که حدود ۲۰ روز آینده انجام خواهد شد، کارهایی را انجام خواهند داد تا زمینه‌های همکاری دو کشور را احصا کنند، لذا اگر شما و همکاران شما نیز متقابلاً این کار را انجام دهید، در سفری که در خدمت شما خواهیم بود می‌توانیم این توافقات را عملیاتی کنیم.
سفر فعالان اقتصادی ایران به بلاروس
وزیر صنعت، معدن و تجارت گفت: به‌جای اینکه ما در این سفر تازه به تفاهم برسیم و کارهای مشترکی را شناسایی کنیم، از قبل این کار را انجام داده باشیم تا به یک نقشه راه و یک برنامه عملیاتی بدون زمان‌بندی شده برسیم و کارها را سریع‌تر آغاز کنیم.
فاطمی امین اظهار کرد: در سفر بنده به بلاروس یک تیم و گروه محدودی از فعالان اقتصادی حضور خواهند داشت، اما برای ۲ ماه آینده برنامه‌ریزی شده تا گروهی گسترده‌ای از فعالان اقتصادی به بلاروس سفر کنند و روابط بین کسب‌وکارها را شکل دهند.
وی افزود: اینکه در سفرمان به بلاروس ازچه مکان‌هایی بازدید داشته باشیم بعداً با شما مشورت خواهم کرد.
وزیر صنعت، معدن و تجارت با طرح سوال از سفیر بلاروس در ایران مبنی بر اینکه آیا زمانی که در ایران اقامت داشتید از واحدهای صنعتی ایران بازدید داشته‌اید، گفت: با همکاران هماهنگ کرده‌ایم که از چند واحد صنعتی بازدید داشته باشید و امروز نیز یک بازدیدی از پارک فناوری پردیس خواهید داشت.
وی ادامه داد: اگر مایل هستید در مورد صنایع داروسازی، صنایع لوازم خانگی و یا سایر صنایع نیز بازدید داشته باشید.
ایجاد ساختار و فضای اقتصادی در منطقه بدون حضور ایران غیرممکن است
در ادامه این نشست آندری ساوینیخ، رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران گفت: ما طرف ایرانی را به‌عنوان یک دوست خوب، امیدبخش، مورد اعتماد و شریک خوب می‌شناسیم.
وی ادامه داد: با توجه به دیدارهایی که طی امروز و دیروز در مجلس و وزارت امور خارجه داشتیم، می‌توانیم تاریخچه توسعه روابطمان را به‌نوعی ترسیم کنیم که وارد فصل جدیدی شویم.
رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران افزود: ما نه‌تنها در این دیدارها در خصوص وضعیت تحریم‌ها، اینکه تا چه حد می‌تواند در موضوعات داخلی کشورمان تأثیرگذار باشد بحث و گفتگو کردیم بلکه در رابطه با روش‌های مقابله با آن جهت کم‌شدن فشارهای ناشی از آن نیز مباحثی را مطرح کرده‌ایم.
وی عنوان کرد: ما ترسیم کرده‌ایم که باید در منطقه اورآسیا یک فضای اقتصادی مناسبی ایجاد کنیم تا به طور مستقل بتوانیم موضوعات اقتصادی، علمی و فناوری را رشد و توسعه دهیم؛ بنابراین ایجاد چنین ساختار و فضای اقتصادی در منطقه بدون حضور ایران که یک کشور مهم به لحاظ استراتژیکی و اقتصادی است غیرممکن خواهد بود.
رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران با بیان اینکه تغییرات مهم مالی جهانی در پیش خواهیم داشت، گفت: طی چند سال آتی ارزش دلار در زمینه استفاده در فعالیت‌های تجاری و اقتصادی از بین خواهد رفت و به سمت استفاده از ارزهای محلی برای توسعه روابط اقتصادی و تجاری‌مان خواهیم رفت که این موضوع نیز تاثیرات تحریمی بسیار تاثیر گذار خواهد بود.
راه‌اندازی مسیر مستقیم هوایی ایران و بلاروس
وی تاکید کرد: عملیات تغییرات مالی باعث برداشته شدن موانع رشد اقتصادی خواهد شد و یقین دارم که زمان آن نزدیک است و تغییرات آغاز خواهد شد، لذا ما به‌عنوان نمایندگان کشورهایمان باید برای ورود به این دوره آماده باشیم.
رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران افزود: یکی از مواردی که ما در حال برنامه‌ریزی آن با سفیر ایران هستیم، موضوع راه‌اندازی مسیر مستقیم هوایی است لذا از جنابعالی خواهشمندم که از این پروژه حمایت کنید.
وی با اشاره به مساله حل موضوع سامانه پرداخت مالی در خصوص امور تجاری است، گفت: امروز در دیداری که با وزارت خارجه داشتیم این موضوع را مطرح کردیم و پیشنهادی در خصوص انجام تبادلات به‌صورت تهاتری مطرح شد.
رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران با بیان اینکه باید در زمینه‌ای کار کنیم که پرداخت‌های مالی‌مان با ارزهای محلی انجام شود، اظهار کرد: در بلاروس شعبه بانک تجارت ایران مستقر است که فکر می‌کنم موضوع استفاده از توانمندی‌های این بانک برای موضوعاتی که شما در گفتگوهای اجلاس می‌خواهید انجام دهید مؤثر خواهد بود.
وی اظهار کرد: بیشتر توجه شما را در زمینه فناوری و امکان تبادل فناوری بین دو کشور جلب می‌کنم. ما دارای مجتمع علمی و برجسته و قوی در بلاروس هستیم و این پارک به قدری توسعه یافته است که برخی فناوری‌های که در آن ایجاد می‌شود و امکان عملیاتی کردن آنها به‌خاطر محدودیت‌های اقتصادی وجود ندارد.
رییس گروه دوستی پارلمانی بلاروس ایران افزود: به‌عنوان مثال طی فناوری که در بلاروس وجود داشت، توانستیم یک دستگاه لیزر بر روی پوست بدن طراحی کنیم که اندازه تجمیع این دستگاه اندازه جاروبرقی خانگی است و سه مدل رژیم کاری را بر روی پوست انجام می‌دهد؛ البته در بازار به‌خوبی معرفی شده اما خط تولید آن در بلاروس ایجاد نشده است.
وی خاطرنشان کرد: بعد از بازگشتم به بلاروس حتماً با وزیر صنایع در زمینه پیشنهادهای شما صحبت می‌کنم تا یک متنی در خصوص پیشنهادهای طرف بلاروسی برای محتواسازی اجلاس کمیسیون‌های مشترک آماده‌سازی کنند.
تعاملات خوبی با وزارت صنعت، معدن و تجارت وجود دارد
دیمیتری کالسوف سفیر جمهوری بلاروس در ایران نیز در این نشست گفت: تعاملات خوبی را با وزارت صنعت، معدن و تجارت داریم و با یکدیگر کمیسیون‌های مشترک زیادی را برگزار کرده‌ایم.
وی با بیان اینکه با وزارت صمت پروژه‌های بین‌المللی داشته‌ایم، گفت: پذیرای جنابعالی و هیئت محترمتان در اجلاس کمیسیون مشترک در بلاروس هستیم.
سفیر جمهوری بلاروس در ایران افزود: پیش‌نویس پروتکل همکاری‌ها را پیش‌امضا کرده‌ایم. البته تا زمان برگزاری اجلاس امکان دارد تمایلات و پیشنهادهای تکمیلی دیگری اضافه شود که ما استقبال می‌کنیم.
وی ادامه داد: انتظار داریم هرچه زودتر اگر پیشنهاداتی در جهت تکمیل کردن پروتکل دارید سریع‌تر به ما انتقال دهید تا از طریق ما به نهادها و ارگان‌های مرتبط انتقال داده شود تا نظرات آنها را اعلام کنیم.
سفیر جمهوری بلاروس در ایران در پاسخ به سوال وزیر صنعت، معدن و تجارت مبنی بر اینکه شما از چه واحدهایی بازدید داشته‌اید، اظهار کرد: از تبریز و همچنین از منطقه ویژه ارس بازدید داشته‌ام. در ماموریت قبلی خودم که به‌عنوان رایزن اقتصادی سفارت بودم از شرکت ایران‌خودرو بازدیدی انجام داده‌ام.
دیدگاه شما