مشکل بورس ایران چیست؟

روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

مهم‌ترین مسائلی که در حوزه فناوری اطلاعات در بورس باید به آنها توجه شود، چیست؟ / نظر کارشناسان این حوزه

پیش‌تر در مطلب «نگاهی به مهم‌ترین موضوع و فناوری حوزه بانکی که باید تا پایان ۱۳۹۸ به آن توجه شود» نظر ۱۲ کارشناس صنعت بانکی را در خصوص مهم‌ترین موضوع و فناوری که در حوزه بانکی باید تا پایان امسال به آن توجه شود جویا شدیم. در این گزارش نیز قصد داریم نگاهی داشته باشیم به مهم‌ترین مسائل و فناوری که باید در حوزه بورس به آنها توجه کرد؛ در همین راستا با ۹ نفر از کارشناسان حوزه بورس گفت‌وگو کردیم و نظرشان را در این خصوص پرسیدیدم. موضوعاتی مانند «فناوری هسته معاملاتی»، «معاملات الگوریتمی»، «رگ‌تک»، «پشتیبانی سیستم‌های بازار سرمایه»، «Social Trading» و «مشاوره‌های سرمایه‌گذاری به افراد تازه‌کار»، «حمایت از فین‌تک‌ها»، «مقررات‌زدایی» و «مدیریت فنی توسعه ابزارهای مالی نوین» ازجمله مواردی بودند که این افراد به آنها اشاره کردند.

در ادامه پاسخ هر یک از این کارشناسان به‌طور کامل آمده است و در اینفوگرافیک زیر نیز می‌توانید خلاصه صحبت‌های آنها را مشاهده کنید.

فایل باکیفیت تصویر زیر را می‌توانید با کلیک روی آن مشاهده کنید

احمد سحرخیز، مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار

احمد سحرخیز، مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار:

ازجمله موضوعات حائز اهمیت در حوزه فناوری اطلاعات بازار سرمایه که در فهرست اولویت‌های مدیریت فناوری اطلاعات سازمان بورس و اوراق بهادار قرارداد می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• پیشرانی و مدیریت فنی توسعه ابزارهای مالی نوین در بازار سرمایه از قبیل فروش تعهدی (short sell) و معاملات آتی سبد سهام
• ایجاد سازوکار نظارت بهینه بر معاملات الگوریتمی در کنار کمک به ارتقاء و رونق به‌کارگیری این نوع معاملات
• تسهیلگری، مقررات‌زدایی و حمایت از فین‌تک‌ها

شناسایی عمیق‌تر چالش‌ها و کمک به رفع موانع پیش روی شرکت‌های فین‌تکی جهت ارائه خدمات در حوزه بازار سرمایه ازجمله اهداف اساسی مدیریت فناوری اطلاعات سازمان در نیمه دوم سال ۱۳۹۸ است. در این خصوص فعالیت‌های ارزشمندی در حیطه فناوری اطلاعات بازار سرمایه صورت گرفته و برداشتن چندین گام تأثیرگذار نیز در دستور کار قرار دارد. «معاملات برخط»، «معاملات الگوریتمی»، «تحلیل و پردازش اطلاعات بازار سرمایه» و «نرم‌افزارهای مرتبط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری» ازجمله حوزه‌های پرطرفدار به شمار می‌روند که غالب شرکت‌های فین‌تک بازار سرمایه در آن فعال هستند. در همین راستا، سازمان بورس نگاه ویژه‌ای به حوزه رگ‌تک نیز دارد و سعی بر این است که فعالیت‌ها و اقدامات خود در این حوزه را بیش‌ازپیش توسعه دهد.

#فروش_تعهدی #معاملات_آتی_سبد_سهام #نظارت_بر_معاملات_الگوریتمی #مقررات‌زدایی #حمایت_از_فین‌تک‌ها

رحمان بابازاده، مدیرعامل کارگزاری فارابی

رحمان بابازاده، مدیرعامل کارگزاری فارابی:

به نظر من، اولین موضوعی که باید به آن توجه شود، فناوری هسته‌های معاملاتی و ترید انجین‌های جدیدتر است که کشش حجم جدید بازار را داشته باشند چراکه در این صورت سرعت معاملات نیز بالاتر می‌رود. دومین موضوع نیز تکنولوژی معاملات الگوریتمی برای بازار ایران است که یکی از مهم‌ترین موضوعات مهم در بورس است؛ این دو درگاه اصلی ایجاد عمق و کارایی در بازار بورس هستند و هر مشکل بورس ایران چیست؟ کاری که در حوزه بورس قصد انجام داشته باشد در پرتو یک بازار عمیق و کارا صورت خواهد گرفت.

حسین نظام دوست، رئیس اداره نهادهای نوین مالی فرابورس

حسین نظام دوست، رئیس اداره نهادهای نوین مالی فرابورس:

برای پاسخ به این سوال ابتدا می‌خواهم در مورد برنامه‌های فرابورس ایران در شش ماه دوم سال ۹۸ صحبت کنم و بعد به مسئله مهم فناوری در حوزه بازار سرمایه بپردازم. تیم ما در فرابورس ایران طی سال‌های گذشته برنامه‌های متعددی به‌منظور ایفای نقش خود از دو بعد تأمین مالی نوآوری و ارائه راهکارهای مقرراتی به کسب‌وکارهای فعال در بازار سرمایه طراحی کرده که برخی از آنها هم‌اکنون در مراحل اولیه اجرا نیز قرار دارند و انتظار داریم در شش ماهه دوم امسال به ثمر بنشینند. در ابتدای راه تحت عنوان واحد تحقیق و توسعه فرابورس ایران، نقشه تأمین مالی کسب‌وکارها در طول عمر خود از ایده، جوانه و ارائه محصول اولیه تا تأمین مالی از طریق سرمایه‌گذاران خصوصی و جسورانه و نهایتا عرضه عمومی در بازار را طراحی کردیم و در راستای تکمیل این سیر قدم برداشتیم.

در این خصوص، ۶ مجوز فعالیت و ۹ موافقت اصولی تاسیس صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه به ارزش جمعا ۵۴۰۰ میلیارد ریال پس از تأیید کمیته بررسی مستقر در فرابورس ایران از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار صادر شد و یک صندوق سرمایه‌گذاری خصوصی به ارزش ۵۰۰ میلیارد ریال موافقت شد. همچنین در حوزه مقررات، پس از تصویب دستورالعمل تامین مالی جمعی، ۴ موافقت اصولی به عاملین تأمین مالی جمعی اعطا شد. همچنین فرابورس ایران از سال ۱۳۹۶ اقدام به برگزاری رویداد سالانه فین استارز به‌عنوان پلتفرمی برای ارتباط کسب‌وکارهای فین‌تکی از نوپا تا بالغ، سرمایه‌گذاران، سیاست‌گذاران، نهادهای مالی، مربیان کسب‌وکار، شتاب‌دهنده‌ها و مدیران و کارشناسان حوزه فناوری مالی کرد تا مجالی برای ارتباط موثر، آموزش و شبکه‌سازی فعالان این صنعت برقرار شود.

بنابراین مهم‌ترین موضوع شش ماهه دوم سال ۹۸ از نگاه این‌جانب در ارتباط با بورس از دو بعد تأمین مالی نوآوری و ارائه راهکارهای مقرراتی به کسب‌وکارهای فعال در بازار سرمایه که پیش‌تر بدان پرداختیم استخراج خواهد شد.

از بعد تأمین مالی، ارزش‌گذاری بازاری کسب‌وکارهای در آستانه بلوغ در لحظه خروج سرمایه‌گذاران جسور (Venture Capitalists) موضوع بسیار مهم پیش روست. از یک سو این ارزش‌گذاری یک اکوسیستم است که در سهم‌گیری آن از اقتصاد ملی موثر خواهد افتاد و از سوی دیگر بهتر است که مبنای ارزش‌گذاری از مبادی شفاف بازار صورت گیرد. همان‌طور که عنوان شد این مبادی می‌تواند در لحظه خروج یک سرمایه‌گذار طی قرارداد با صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی یا عرضه اولیه در فرابورس ایران باشد.

همچنین از بعد ارائه راهکارهای مقرراتی به کسب‌وکارهای فعال در بازار سرمایه، تشکیل محدوده آزاد مقرراتی برای محصولات نوآورانه مالی می‌تواند در رده مهم‌ترین موضوعات شش ماهه دوم ۹۸ باشد. در این مکانیزم محدود که به جعبه شنی (Sandbox) معروف است، خدمات یک کسب‌وکار فین‌تکی یا یک محصول مالی جدید می‌تواند بدون اخذ مجوزهای پیچیده اولیه و جدا از مقررات سخت‌گیرانه در حوزه مالی در یک مدت محدود، با میزان معین و به اشخاص حرفه‌ای ارائه شود. این موضوع باعث مشکل بورس ایران چیست؟ اجتناب از برخورد سخت قوانین سنتی با نوآوری‌های بازار شده و به کسب‌وکارها و ایده‌های نوین در صنعت مالی امکان بروز و رشد خواهد داد.

روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران

روح‌الله دهقان، مدیرعامل شرکت مدیریت فناوری بورس تهران:

فارغ از تکنولوژی‌های روز در دنیای فناوری اطلاعات که مسلما باید در حوزه بازار سرمایه نیز موردتوجه قرار گیرد، به نظر می‌رسد با وجود رشد سریع و اقبال مردم به بازار سرمایه همچنان توسعه و رفع مشکلات سامانه معاملات باید در رأس و کانون توجه قرار داشته باشد. اگر اقدامات لازم در این خصوص صورت نگیرد هرگونه توسعه‌های جانبی و پرداختن به تکنولوژی‌های جدید یا بی‌اثر خواهد بود یا تاثیر گذاری مورد انتظار را به همراه نخواهد داشت.

سامانه معاملات و سامانه پس از معاملات به‌عنوان اجزای حیاتی بازار سرمایه همان‌گونه که می‌توانند بسترهای مناسب برای رشد و توسعه را فراهم کنند، در صورت نبود توجه کافی می‌توانند به بزرگ‌ترین مانع در پیشروی توسعه تبدیل شوند.

آنچه برای ۶ ماه دوم سال ۹۸ و نیز سالیان آینده باید به‌عنوان برنامه توسعه ثابت همواره مدنظر حوزه فناوری اطلاعات نهادهای حاکمیتی و نیز اداره‌کنندگان بازار سرمایه باشد، توجه به سامانه معاملات و پس از معاملات و افزایش کارایی و قابلیت‌های این سامانه است. در ۶ ماه آینده باید با تمام توان موجود در داخل و حتی با نیم‌نگاهی به استفاده از توان و تجربیات خارجی در راستای توسعه این سامانه گام برداریم تا بتوانیم پاسخگوی اقبال رو به رشد مردم به بازار سرمایه بوده و زیرساخت‌های موردنیاز این رشد را فراهم کنیم.

علی نوروزی، مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات مالی نوآوران امین

علی نوروزی، مدیرعامل شرکت پردازش اطلاعات مالی نوآوران امین:

مهم‌ترین موضوعی که در فناوری اطلاعات در بورس باید به آن توجه شود، حوزه رگ‌تک هست. بنده اعتقاد دارم که در حال حاضر حجم و اندازه بازار سرمایه به‌شدت بزرگ شده و هر روز نیز بزرگ‌تر می‌شود و اگر به سمت مکانیزه کردن قوانینی که در بازار سرمایه وجود دارد، نرویم از دو بعد دچار مشکل خواهیم شد؛ از بعد شرکتی مانند شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری و سبدگردان و از بعد صنعت کارگزاری. مکانیزم‌هایی برای نظارت مکانیزه و عملیاتی روی نهادهای مالی باید وجود داشته باشد که این موضوع اگر اتفاق نیفتد، می‌تواند مشکلات اساسی را برای آینده بورس رقم بزند؛ همچنین این حوزه تنها حوزه‌ای هست که جا برای کار زیاد دارد بنابراین در این حوزه بایستی سرمایه‌گذاری شود و به نظر بنده فین‌تک‌ها خیلی خوب می‌توانند در این موضوع حضور پیدا کنند.

دومین موضوعی که در بورس باید به آن توجه شود، بحث مشاوره‌های سرمایه‌گذاری هست چراکه این حوزه نیز با توجه به اینکه مخاطبین بورس به‌شدت در حال رشد هستند و سرمایه‌گذاران تازه‌ای وارد بورس می‌شوند که عموما حرفه‌ای نیستند، به نظر بنده بایستی به مقوله‌های مشاوره سرمایه‌گذاری از بعد فناوری اطلاعات نیز توجه شود. حوزه بعدی که از بعد شرکتی مطرح و مهم هست، بحث ورود شرکت‌های بیشتر به بورس به‌منظور افزایش عمق بازار است که در این بخش نیز از بعد مکانیزاسیون و فناوری اطلاعات بایستی کار صورت بپذیرد که فرایند پذیرش شرکت‌ها سریع‌تر انجام شود و ریسک پذیرش شرکت‌های با کیفیت پایین نیز کم شود.

#رگ‌تک #مشاوره‌های سرمایه‌گذاری

محمد قاسمی، مدیرعامل شرکت توسعه فناوری سوشیانت:

به نظر من مهم‌ترین موضوع فناوری که در بازار وجود دارد، بحث مربوط به پشتیبانی و نگهداری سیستم‌های حیاتی بازار سرمایه است؛ مانند سیستم معاملات بورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی، سیستم‌های شرکت‌های کارگزاری اعم از OMSها و بک آفیس‌ها به دلیل رجوع زیاد مشتریان و استقبال بی‌نظیر از بازار سرمایه توسط مشتریان خرد و افزایش تعداد دفعات معامله و ارزش معاملات، فشار زیادی روی شرکت‌های نرم‌افزاری و سیستم‌های نرم‌افزاری هست که به نظر من اولویت همه ارکان بازار این است که بتوانند از این سیستم‌ها نگهداری کنند و با کیفیت مناسب‌تری به مشتریان جدید پاسخ دهند.

حامد حدادی، هم‌بنیان‌گذار کوانت کن

حامد حدادی، هم‌بنیان‌گذار کوانت کن:

به نظر من مهم‌ترین موضوع، بهبود کیفیت هسته معاملات است که در حال حاضر مشکل زیادی دارد و در روزهای زیادی هسته قابلیت پذیرش سفارش از فعالان آنلاین فعلی را نیز ندارد و این نشان می‌دهد که هسته نمی‌تواند در مقابل تکنولوژی‌های جدید، جوابگو باشد. دومین موضوع نیز توجه ویژه به معاملات الگوریتمی است و سازمان بورس باید بعد از آماده کردن زیرساخت خود برای پذیرش سفارش، توجه ویژه‌ای به معاملات الگوریتمی داشته باشد؛ چراکه امروز وضعیت فعلی بازار می‌طلبد که یک تکنولوژی جدید به کمک بازار بیاید و این تکنولوژی نیز معاملات الگوریتمی است. درنتیجه از بین همه نیازهایی که بازار سرمایه کشور دارد، معاملات الگوریتمی همچنان یکی از نیازهای اصلی بازار است.

فاطمه جعفری، مدیرعامل سهامیاب

فاطمه جعفری، مدیرعامل سهامیاب:

مدیریت صحیح سرمایه افراد تازه‌کار در بورس که در دوره‌های رشد بازار شاهد اقبال ایشان هستیم، چالشی است که می‌تواند تبدیل به فرصت‌های فوق‌العاده شود. ایجاد عمق بازار، منفعت برای سرمایه‌گذاران، رشد صنایع، ایجاد زمینه‌های توسعه فرهنگ جامعه در زمینه سرمایه‌گذاری‌های مولد در بازار سرمایه و همچنین دوری از سوداگری در بازارهای ارز، طلا و امثالهم که موجب خواب سرمایه در بازارهای غیرمولد، دامن زدن به تنش‌های مدیریت سرمایه فردی و درنهایت شکل‌گیری دومینو شکست اقتصاد کلان جامعه می‌شود، ازجمله مزایای قابل بهره‌برداری در این فرصت است. با رونق معاملات بازار سرمایه در سال جاری، بار دیگر شاهد افزایش دریافت کدهای بورسی و ورود معامله‌گران جدید در ۶ ماهه اول بوده‌ایم. پیش‌بینی می‌شود این روند در ۶ ماهه دوم نیز تداوم داشته باشد.

ابزارهای معاملات اجتماعی مانند معاملات قابل کپی کردن و اجرای اتومات از سبدهای سرمایه‌گذاران خبره حقیقی، حقوقی، الگوریتم‌ها و استراتژی‌های معاملاتی برتر، بهترین راهکار توصیه شده جهانی برای تازه‌واردان است تا ضمن کسب سود از بازار، به افزایش دانش مالی و سرمایه‌گذاری خود بپردازند.

لازم است در این راستا، قانون‌گذار و نهادهای اجرایی، با دیدی همراه‌تر با تکنولوژی‌های نوین برخورد کنند و ضمن در نظر داشتن دغدغه صحیح کاهش ریسک افراد، فرصت‌های فردی و جمعی را نیز در نظر داشته باشند.

فرشاد شبانکاره، بنیان‌گذار صدتحلیل

فرشاد شبانکاره، بنیان‌گذار صدتحلیل:

افراد زیادی در یک سال اخیر به سمت بازار بورس آمده‌اند. این دسته از افراد که به اصلاح تازه‌وارد هستند دانش خاصی در مورد این موضوع که چه سهامی بخرند، ندارند و شرکت‌های مشاوره سرمایه‌گذاری نیز به دلیل اینکه این افراد برایشان سودی ندارد، به افراد با سرمایه کم مشاوره نمی‌دهند؛ درنتیجه یک گپ یا نیاز برای افراد زیادی که روزبه‌روز نیز به تعدادشان افزوده می‌شود، به وجود می‌آید. همچنین تجربه تلخ دی‌ماه سال ۹۲ به ما نشان داد که اگر این افراد مشاوران خوبی در کنارشان نداشته باشند در هنگام ریزش بازار، ضررهای به‌شدت سنگین را متحمل می‌شوند.

اما در کشورهای توسعه‌یافته بیش از ۸۰ درصد مردم جامعه در بورس سرمایه‌گذاری کرده‌اند اما نه به‌صورت شخصی بلکه به‌صورت غیرمستقیم. یکی از این روش‌ها Social Trading هست؛ یعنی فردی که دانش کافی ندارد از شخصی که تجربه و رزومه خوبی در این حوزه دارد کمک بگیرد. در این روش قطعا یک پلتفرم یا سایتی وجود خواهد داشت که به‌صورت واسطه عمل می‌کند و رزومه شخص باتجربه (تحلیلگر) را با تمام سود و ضررهایی که کرده و نظرات خوب و بدی که کاربران در موردش داشتند را به نمایش می‌گذارد و افراد بدون دانش (سرمایه‌گذاران تازه‌وارد) با بررسی این رزومه و مقایسه این تحلیلگران، افرادی را به‌عنوان مشاور خود انتخاب خواهند کرد و با پیشنهادات آنها اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند. درنتیجه در ایران نیز نیاز به Social Trading ها به‌شدت وجود دارد و تا بازار مثبت هست و مردم هم به بورس اعتماد کردند باید فکری به حال قوانین سنتی بورس کرد که همچنان برای سال ۸۴ هستند و اصلا نیازهای روز را پوشش نمی‌دهد، چراکه به‌راحتی با ریزش بازار مجدد این سیکل تکرار می‌شود و همه این سرمایه‌ها از بازار بورس خارج خواهند شد.

علت حال خوب بورس ایران چیست؟

در همه دنیا بورس برهم ریخته، چرا بورس ایران خوب است؟ این به خاطر تلاش همه شرکت‌ها، فعالان اقتصادی و خوشبختانه عرضه کردن سهام شرکت‌های بزرگ است.

به گزارش خبرگزاری سنا، حسن روحانی با قدردانی از همه کارآفرینان، بخش خصوصی، مردم، بخش‌های بومی غیردولتی، نیروهای مسلح که به رغم مشکلات کار بزرگی در مواجهه با کرونا کردند، افزود: این جزو کلماتی است که شب تلویزیون‌های ماهواره‌ای عصبانیتشان را نشان خواهند داد. هر وقت می‌گوییم وضع‌مان خوب است، همین که ما یک نقطه مثبت پیدا می‌کنیم؛ جیغ و فریاد آنها بلند می‌شود که همه دنیا به‌هم ریخته و همه بدبخت شده‌اند ایران می‌گوید وضع ما خوب است. خب حالا ما چکار کنیم که وضع‌مان خوب است؟
روحانی خاطرنشان کرد: ما آخر هفته افتتاح‌های مهم پیش‌رو داریم و می‌خواهیم افتتاح کنیم. یک افتتاح ما در پنجشنبه‌ گذشته ارزش سرمایه‌گذاری‌اش یک میلیارد دلار بود. حالا شما عصبانی و ناراحت می‌شوید ما باید چکار کنیم؟
رییس جمهوری ادامه داد: اینکه کارآفرینان و مردم ما تلاش می کنند، آمار تورم ما نشان داد به رغم مشکلاتی که در اسفند و فروردین داشتیم تورم ما کاهشی بود و پایین آمد، هم نقطه به نقطه و هم سالانه، که دوباره آنها عصبانی می‌شوند و می‌گویند چرا در دنیا همه بدبخت شده‌اند شما چرا وضع‌تان خوب شد. خب وضع ما خوب شد چکار کنیم.
روحانی تصریح کرد: شما اگر ناراحت هستید راه‌حلش این است در گوشتان پنبه بگذارید و این حرف‌های خوب را نشنوید. بورس ما خوب شده عصبانی می‌شوند و می‌گویند در همه دنیا بورس برهم ریخته، چرا بورس ایران خوب است؟ این به خاطر تلاش همه شرکت‌ها، فعالان اقتصادی و خوشبختانه عرضه کردن سهام شرکت‌های بزرگ است.

آسیب‌های سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس چیست؟

تهران (پانا) - بسیاری از سهامداران که با رشد شارپی بورس در سال ۹۹ وارد بورس شده بودند حالا دچار زیان‌های سنیگنی شدند و رشد ۴۰ درصدی بورس در سال جاری هم نتوانسته زیان آنها را جبران کند.

به گزارش تجارت‌نیوز، بر اساس اعلام مدیر فناوری اطلاعات سازمان بورس، در سامانه جامع اطلاعات مشتریان (سجام) تا پایان سال ۹۸ حدود ۱۱ میلیون کد بورسی داشتیم اما در سال ۹۹ معادل ۲۷ میلیون کد بورسی صادر شد تا کل افراد دارای کد بورسی تا پایان سال ۹۹ به ن ۳۷ میلیون نفر برسد. ورود این حجم از افراد تازه وارد به بورس موجب شده تا سهامداران بیش از گذشته تحت تاثیر نوسانات شاخص قرار بگیرند.

بسیاری از سهامداران که با رشد شارپی بورس در سال ۹۹ وارد بورس شده بودند حالا دچار زیان‌های سنیگنی شدند و رشد ۴۰ درصدی بورس در سال جاری هم نتوانسته زیان آنها را جبران کند. افرادی که با عضویت در کانال‌های سیگنال‌دهی اقدام به خرید و فروش می‌کنند و بسیاری از آنها هیچ سررشته‌ای از اصول اولیه معامله در بورس ندارند. اما راه اصولی سرمایه‌گذاری در بورس چیست و چرا سهامداران در کشور ما به دنبال بازدهی کوتاه‌مدت در بورس هستند؟

پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه در گفتگو با تجارت‌نیوز درباره اصولی بودن شیوه سرمایه‌گذاری در بورس ایران گفت: نسل قدیمی که در بازار سرمایه فعال بودند نسبت به فعالین فعلی بازار تفاوت‌های زیادی داشتند. با وجود آنکه مشکلات بازار بیشتر از الان بود اما این افراد کم و کاستی‌های بازار را با دل و جان قبول می‌کردند و در جهت افزایش دارایی‌ و ثروت خود با صبوری بیشتری اقدام به معامله می‌کردند.

الیاس کردی ادامه داد: نسل قدیم فعال در بورس بیشتر بر مبنای تحلیل بنیادی معاملات خود را انجام می‌دادند و با نگاهی بلند مدت به بازار استراتژی خود را تعیین می‌کردند. اما از سال ۹۲ و بعد از ریزش بزرگ بازار سهام در کشور، نسل جدیدی وارد بازار شدند.

نبود شفافیت در بورس

این کارشناس بازار در بخش دیگری درباره نواقص مقررات و نبود شفافیت در بازار گفت: مدیران بورسی در انتشار افشا اطلاعات و صورت‌های مالی خود شفافیت لازم را ندارند و با بسته شدن یک سهم فقط سهامدار باید زیان نبود شفافیت را بپردازد.

وی در این باره تشریح کرد: این موضوع فقط محدود به شرکت‌ها نیست و سازمان بورس هم در تغییر قوانین ضربه بزرگی بر اعتماد سهامداران می‌زند. بورس در ابتدا باید امن باشد و بعد از آن بازدهی مناسبی به سهامداران بدهد و این موضوع فقط در سایه نقدشوندگی محقق می‌شود.

آسیب سرمایه‌گذاری مستقیم به بازار سهام

وحید عباسیون، کارشناس بازار سرمایه درباره شیوه سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی جهان توضیح داد: در بیشتر بازارهای مالی جهان سرمایه‌گذاران به شیوه غیرمستقیم و با خرید واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری در بازار فعالیت می‌کنند و افراد متخصص با تجریه و تحلیل سهام اقدام به خرید و فروش می‌کنند.

عباسیون ادامه داد: در ابتدا این صندوق‌ها در کشور وجود نداشت و در اواخر دهه ۶۰ که بازار سرمایه فعال شد به دلیل کمبود صندوق‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های سرمایه‌گذاری شکل گرفتند که به نوعی کار این صندوق‌ها را انجام می‌دادند که از آنها استقبال نشد زیرا بازار سهام هنوز عمومیتی بین مردم پیدا نکرده بود.

در بیست سال گذشته تنها دو درصد از جامعه کد فعال بورسی داشتند و عامه مردم شناختی از این بازار نداشتند. اما شناخت مردم از بازار سرمایه زمانی شکل گرفت که طیف وسیعی از مردم سهام عدالت تخصیص داده شد و حالا جمعیت زیادی سهامدار هستند. آغاز مشکل از همین جا بود که فرهنگ‌سازی کافی برای ورود به بازار سرمایه شکل نگرفته بود و شرکت‌های سبدگردان که باید در آن برهه در بازار فعال می‌بودند هم تعدادشان کم بود و وضعیت خوبی هم در بازار نداشتند.

عباسیون افزود: زمانی که تعداد زیادی سهامدار وارد بازار شدند و اقدامی در جهت شکل‌گیری صندوق‌ها نشده بود جمعیت گسترده‌ای به سرمایه‌گذاری مستقیم در بازار روی آوردند.

این تحلیل‌گر در بخش دیگری گفت: شبکه‌های اجتماعی و گسترش تکنولوژی در بازار سهام عامل مهم دیگری بود تا افراد بدون اطلاعات تحلیل لازم اقدام به خرید و فروش سهام کنند. در دو سال گذشته افراد زمانی وارد بازار شدند که فرهنگ‌سازی لازم انجام نشده بود و افراد از چندین جا سیگنال‌های خرید و فروش دریافت می‌کردند بنابراین شاهد افزایش مخاطرات سرمایه‌گذاری در بازار شدیم.

البته همه چیز تقصیر سهامدار نیست و باید سازمان بورس با ایجاد محدودیت‌هایی افراد را از طریق سبدگردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وارد بازار کند. اما به دلیل کمبود شرکت‌های سبدگردانی، مشاور سرمایه‌گذاری و نواقص در قوانین و مقررات، سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در بازار به صورت گسترده همه‌گیر نشده است.

نسل جدید و قدیم بورس

عباسیون در بخش دیگری از این گفتگو درباره تفاوت در نسل جدید فعال در بازار سهام با نسل قدیم گفت: در هر زمینه‌ای، افراد در جامعه ایرانی به دنبال برآورده کردن انتظارات در کوتاه مدت هستند. این مساله تنها به سرمایه‌گذاری محدود نیست و در حوزه فرهنگ و سیاست هم تصمیمات افراد کوتاه مدت است. اما نمی‌توان به قطع گفت که سرمایه‌گذاران قدیمی با صبر و حوصله بیشتری در بازار بودند و نگاه بلند مدتی به بازار داشتند. بلکه اقتضای سرمایه‌گذاری در آن دوره به دلیل در دسترس نبودن اطلاعات و نبود شبکه‌های اجتماعی به صورت بلند مدت بوده است.

این کارشناس بازار معتقد است به فراخور نبود تکنولوژی و سرعت انتشار اخبار تصمیمات لحظه‌ای سهامداران هم کمتر بوده است. وی درباره این موضوع می‌گوید: بیشتر سرمایه‌گذاران در سال‌های گذشته بر اساس اطلاعات یک الی دو روزنامه محدود اقتصادی اقدام به خرید و فروش سهام خود می‌کردند و عمده فعالان بورسی با حضور در تالار بورس سیگنال‌ها را دریافت می‌کردند.

عباسیون در بخش دیگری گفت: در سال‌های اخیر به واسطه حضور رشته مدیریت مالی در دانشگاه‌ها، فعالان مرتبط با بازار سرمایه هم بیشتر شدند. در سال‌ها ۸۲ -۸۱ بیشتر افراد فعال در بازار رشته‌های حسابداری یا مدیرت‌های غیر مرتبط با بازار را خوانده بودند. همچنین در سال‌های اخیر به واسطه شکل گرفتن مباحث تحلیل تکتیکال سیگنال‌های بیستری را سهامداران دریافت می‌کنند و تصمیمات لحظه‌ای آن‌ها به وضوح بیشتر شده است.

تاثیر تحلیل تکنیکال بر معاملات بورس

وی در این باره تشریح کرد: به واسطه گسترده‌ شدن مباحث تحلیل تکنیکال از دهه ۹۰ و گسترش افراد تکنیکالیست در بازار سهام حجم معاملات هم در سایه این موضوع افزایش پیدا کرد. ویژگی اصلی تحلیل تکنیکال بالا بردن تعداد و حجم معاملات است به دلیل گسترده بودن حجم اطلاعات و اخبار در لحظه است.

وی در این باره تشریح کرد: طیف وسیعی از افرادی که به بازار سهام ورود کردند، مجرای آموزشی آنها تحلیل تکنیکال بوده است. به خصوص طیف دانشگاهی که وارد بازار سهام شدند از طریق تحلیل تکنیکال اقدام به خرید و فروش می‌کنند.

عباسیون ادامه داد: یکی از دلایلی که افراد در کوتاه مدت از مشکل بورس ایران چیست؟ بازار خارج می‌شوند و به یکباره هم به بازار ورود می‌کند همین حجم بالای سیگنال است که در تحلیل تکنیکال داده می‌شود.

این کارشناس بازار همچنین گفت: عوامل کلان اقتصادی هم البته بی‌تاثیر نیستند. نرخ ارز در ۲۰ سال گذشته هر روز تغییر کرده و خود این موضوع نگاه به سرمایه‌گذاری را کوتاه مدت کرده است.

نوسان‌گیری جزء لاینفک بورس

نوسانگیرهای روزانه جزو جدا نشدنی بازار سرمایه شده‌اند. افرادی که در ظاهر به نظر می‌رسد آسیب بزرگی را به بازار وارد می‌کنند اما در واقعیت عامل مهمی در تداوم نقدشوندگی بازار سهام ما هستند. عباسیون درباره این موضوع توضیح داد: در تمام کشورها انواع مختلفی از استراتژی‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد و نوسان‌گیری هم یکی از مهم‌ترین استراتژی‌ها است.

وی افزود: نوسان‌گیرها هستند که نقدشوندگی در بازار را ایجاد می‌کنند در واقع این قشر در تداوم کارکرد نقدشوندگی بازار سرمایه نقش مهمی را ایفا می‌کنند. در بازار سرمایه ما که بازارگردان به اندازه کافی نداریم، نوسان‌گیران نقدشوندگی بازار را بالا می‌برند.

عباسیون اضافه کرد: این افراد در روزهایی که بازار در صف فروش قرار دارد با خرید و تزریق پول به بازار از طولانی شدن این صف‌ها جلوگیری می‌کنند.

دلایل سقوط بورس چیست؟

بورس

هرچند به نظر می‌رسید مصوبه هیات دولت در مورد لایحه بودجه، سایه سنگین برخی بندهای این لایحه را از سر بازار سرمایه بردارد اما حتی این مصوبه هم ابهاماتی دارد که می‌تواند رنگ سرمایه سهامداران در بورس را قرمز کند!

به گزارش صفحه اقتصاد، دردسرهای لایحه بودجه سال آینده برای بازار سرمایه تمامی ندارد. لایحه‌ای که در ابتدا قیمت گاز را طبق فرمول قیمت گاز در منطقه و قیمت سوخت گاز را ۳۰ درصد قیمت گاز تعیین کرده بود که باعث شد بازار سرمایه دوباره به هم بریزد.

پس از آن اعلام شد که دولت ۱۰ پیشنهاد را برای اصلاح لایحه ارائه کرده است که درمورد اینکه این ۱۰ پیشنهاد ضمیمه لایحه شد یا خیر نیز ابهاماتی زیادی وجود داشت که تاثیر آن به راحتی روی تابلوی بورس مشخص بود. پس از آن اعلام شد که هیات دولت لایحه را اصلاح کرده و درحالی که به نظر می‌رسید این مصوبه پایانی خوش برای این ماجرا باشد، باز هم یک ابهام بزرگ بازار را آزار می‌دهد. ابهامی در مورد اینکه آیا سقف قیمت گاز در لایحه حذف شده است یا خیر!

در این مورد روزبه شریعتی، تحلیل‌گر بازارسرمایه با اشاره به لایحه بودجه سال آینده اظهار کرد: در لایحه بودجه سال آینده که تقدیم مجلس شد، نرخ سوخت گاز برای همه صنایع اندازه قیمت خوراک در نظر گرفته شده بود. به این موضوع دو ایراد اساسی وارد شد. نخست آنکه فرمول مشکل داشت. چراکه فرمول تعیین قیمت گاز میانگین گاز در چهار هاب منطقه ای بود. از این چهار هاب، دو کشور مصرف کننده و دو کشور تولیدکننده گاز هستند. در سال های قبل هم این فرمول بود اما در آن زمان نرخ گاز در همه جا نزدیک به هم بود و ایرادی به آن وارد نبود.

وی ادامه داد: اما اکنون قیمت گاز اروپا به دلیل مشکلات پیش آمده از جمله شیوع کرونا و مشکل روسیه با اوکراین به بیش از یک دلار در هر مترمکعب افزایش یافته و همین موضوع باعث شده است که قیمت گاز با این فرمول افزایش یابد. درحال حاضر میانگین قیمت هر مترمکعب گاز در کانادا و آمریکا حدود ۱۵ تا ۱۶ سنت، در اروپا بیش از یک دلار و در روسیه که مانند ایران تولیدکننده گاز است پنج یا ۶ سنت است. با توجه به فرمولی که در لایحه در نظر گرفته شده بود، قیمت گاز برای صنایع در ایران به بیش از ۲۰ سنت رسید.

این تحلیلگر بازار سرمایه ادامه داد: همچنین در لایحه بودجه ذکر شده بود که نرخ سوخت گاز برابر قیمت خوراک خواهد بود که این موضوع همه چیز را بهم ریخت. قیمت خوراکی که درحال حاضر، طبق فرمول و با دلاری نیمایی هفت هزار تومان برای هر مترمکعب است. به این موضوع نیز اعتراض شد. بنابراین مشکل بورس ایران چیست؟ هم به فرمول سوخت گاز و هم به فرمول قیمت گاز نقد وارد بود. این پیشنهاد نیز مطرح شد که فرمول به میانگین هاب‌های تولیدکننده گاز مانند روسیه، آمریکا و کاندا تغییر کند که در آن شرایط قیمت گاز برای صنایع میانگین حدود ۱۰ سنت میشد.

شریعتی افزود: البته این پیشنهاد پذیرفته نشد و اعلام کردند که برای قیمت خوراک تا۵۰۰۰ تومان سقف تعیین می‌شود و سوخت گاز نیز مشکل بورس ایران چیست؟ به جای ۳۰ درصد ۴۰ درصد قیمت گاز خواهد شد. بنابراین محاسبات بازار بر اساس خوراک ۵۰۰۰ تومان و سوخت گاز ۲۰۰۰ تومان در نظر گرفته شد و این باعث شد خیال بازار برای حدود یک ماه راحت باشد و شروع به خرید سهم های پتروشیمی، فولادی و فلزی کند.
جواب سهامدار چیست؟

وی با اشاره به مصوبه روز یکشنبه هیات وزیران درمورد اصلاح لایحه بودجه، گفت: در مصوبه ذکر شده است ۴۰ درصد مذکور تایید شد اما برای قیمت گاز سقفی در نظر گرفته نشده است. در این شرایط طبق فرمول قیمت گاز بالای ۳۰ سنت و ۴۰ درصد ۳۰ سنت نیز ۲۵۰۰ تومان می شود. این قیمت ها برای صنعت پتروشیمی هزینه دارد و صنعت را به مرز زیان‌ده بودن می برد.

این تحلیلگر بازار سرمایه تاکید کرد: در حال حاضر ابهامی که وجود دارد این است که مشخص نیست در مصوبه اخیر هیات وزیران برای قیمت گاز و سوخت گاز سقفی تعیین شده است یا خیر؟ درحالی که مصوبه ۱۰ بندی تصویب شده بود و بازار بر اساس آن خرید کرده است. پس چرا در دقیقه ۹۰ مصوبه را تغییر داده و سقف ۵۰۰۰ تومان را حذف کردند؟ البته این موضوع ابهام دارد و حتی مشخص نیست حذف کردند یا خیر. اگر سقف را برداشته اند به بی ثباتی دامن زده اند، درحالی که بازار فقط ثبت میخواهد. اگر این سقف حذف شده است، باید مدعی العموم وارد شود، چراکه چند میلیون سهام دار روی مصوبه ۱۰ بندی معامله کرده‌اند. واقعا جواب سهامدار چیست؟

مهم ترین ابزارهای بازار سرمایه چیست؟

رشد اقتصادی کشورها به رشد فنّاوری، بهره‌وری و نوآوری مرتبط است. در این میان اگر تأمین منابع مالی برای اجرای طرح‌های جدید وجود نداشته باشد، نوآوری به تنهایی کارایی نداشته و چرخه اقتصادی مشکل بورس ایران چیست؟ شرکت‌ها با مشکل روبرو می‌شود؛ بنابراین اگر تأمین سرمایه در بازارهای مالی به خوبی صورت گیرد، رشد اقتصادی نیز تقویت خواهد شد.

نظام بانکی از دیرباز در کشور ما مسئول تأمین منابع مالی بخش اقتصاد بوده، اما در سال‌های اخیر بازار سرمایه نقش خود را در تأمین مالی پررنگ کرده است. این موضوع نشان‌دهنده وجود فرصت‌های مناسب برای توسعه ابزارهای بازار سرمایه و تنوع‌بخشی به این ابزارها است.

بازار سرمایه چیست

بازار سرمایه نقش بسزایی در به کارگیری پس‌اندازها در سرمایه‌گذاری‌های پربازده، با هدف توسعه‌ شرکت‌ها و صنایع دارد. در نتیجه، این بازار به جذب سرمایه و رشد اقتصادی کشور کمک شایانی می‌کند. بازار سرمایه با جذب نقدینگی های راکد و تزریق آن‌ها به بخش‌هایی که به سرمایه نیاز دارند، سبب افزایش گردش مالی و رونق می‌شود. بازار سرمایه وظیفه مهم ایجاد ارتباط مناسب میان سرمایه گذاران اعم از حقیقی و حقوقی، خرد و کلان و شرکت‌های سرمایه‌پذیر را دارد، به نحوی که متقاضیان سرمایه با اهداف شفاف خود بتوانند با سرمایه گذاران همسو شده و هم‌راستا با استراتژی‌های اقتصادی و سرمایه گذاری آن‌ها با تأمین مالی نیازهای خود، شروع به فعالیت اقتصادی نمایند.

آنچه در ایران به‌صورت رسمی به‌عنوان بازار سرمایه شناخته می‌شود شامل چهار شرکت بورسی است. این چهار شرکت که نقش قابل توجهی در رونق اقتصادی کشور دارند عبارت‌اند از بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران فعالیت می‌کنند در واقع سازمان بورس اوراق بهادار ایران متولی و سیاست‌گذار سرمایه‌گذاری در ایران است. شرکت‌های بورسی نقش بسیار با اهمیتی در رونق اقتصادی کشور دارند. علاوه بر این تأثیر مهمی در اقتصاد جهانی ایران هم دارند. سرمایه‌هایی که از طرف سرمایه گذاران و واسطه‌های مالی به بازار سرمایه ورود پیدا می‌کنند، توسط دولت، شرکت‌های تجاری و صنایع جذب می‌شوند. در نتیجه بازار سرمایه، حرکت جریان سرمایه را به‌منظور استفاده‌ی بهینه، افزایش درآمد ملی و در نتیجه رشد اقتصاد کشور تسهیل می‌کند.

ابزارهای بازار سرمایه

اقتصاد هر کشوری ساختار ويژه خود را مى‌طلبد و بازار سرمايه در هر کشور نیز متناسب با ساختار اقتصادى آنجا شکل مى‌گيرد و در نهایت هر بازار سرمايه‌اى ابزار و نهادهاى متناسب با خود را خواهد داشت. بنگاه‌های بزرگ اقتصادی با دارایی مالی زیاد، می‌توانند با کمک ابزارهای متنوعی که در بازار سرمایه وجود دارد، اقدام به تأمین مالی کنند. در حقیقت این ابزارها می‌تواند پشتوانه مطمئنی برای تأمین مالی شرکت‌ها باشد. بازار سرمایه در بخش تأمین مالی خود را به انواع ابزارها مجهز کرده است تا به این ترتیب بتواند به اقتصاد یاری رساند. با توجه به اینکه بازار سرمایه، بازاری بلند مدت برای سوددهی است، ابزارهای مالی این امکان را برای سهامداران حقیقی فراهم می‌سازند تا بتوانند ریسک سرمایه‌گذاری را در شرایط مختلف اقتصادی مدیریت کرده و از این ابزارها برای کاهش ریسک خود بهره‌مند شوند.

در حال حاضر جعبه ابزارهای مالی در بورس ایران در طی این سال‌ها کامل شده و به غیر از برخی موارد، سایر ابزارهای موجود در بازار بورس‌های جهانی، در بازار سرمایه ایران نیز به کار گرفته می‌شوند. چالشی که در این حوزه وجود دارد این است که هنوز سواد کافی برای به کارگیری این ابزار در بورس ایران وجود ندارد و بسیاری از این ابزارها بلااستفاده مانده‌اند. بورس‌های اوراق بهادار با راه‌اندازی ابزارهای مالی جدید، فرصت‌های سرمایه‌گذاری جدیدی را در اختیار سرمایه‌گذاران، شرکت‌ها و نهادهای مالی قرار می‌دهند تا مطابق با اهداف خود اقدام به سرمایه‌گذاری در این ابزارها کنند. بورس‌های اوراق بهادار از این راه می‌توانند جذابیت بازارهای خود را افزایش داده و در نتیجه سرمایه‌گذاران و نهادهای مالی بیشتری را به این بازار سوق دهند.

نقش ابزارهای مالی

برای ابزارهای مالی می‌توان سه نقش متمایز در نظر گرفت:

1. ابزارهای مالی راهکاری برای انتقال منابع مالی از سرمایه‌دارانی که مازاد سرمایه دارند و مایل به سرمایه گذاری هستند، به کسانی است که به این منابع برای سرمایه گذاری در دارایی های مالی یا فیزیکی نیاز دارند.
2. ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام می‌دهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضه‌کنندگان وجوه، توزیع مجدد شود.
3. ابزارهای مالی وسیله‌ای برای تجمیع به شمار می‌روند. افزودن و انباشت پس‌اندازهای خانوار برای تأمین مالی طرح‌های بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیک‌ناپذیر نظام مالی است، امکان‌پذیر نیست. اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت، مشکل بورس ایران چیست؟ این امکان برای خانوارها پدید نمی‌آمد که سرمایه‌های خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از دارایی‌های حقیقی سرمایه گذاری نمایند.

انواع ابزارهای بازار سرمایه

در این بخش به معرفی ابزارهای مالی که در حال حاضر در بازار سرمایه ایران مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌پردازیم.

الف) ابزارهای تأمین مالی بلندمدت

1. سهام:

سهم قسمتی از سرمایه یک شرکت سهامی است که بر میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت سهامی مشکل بورس ایران چیست؟ دلالت دارد؛ اوراق سهام همچنین قابلیت معامله، نقل ‌و ‌انتقال دارند.

انواع سهام از نظر حقوقی به موارد زیر تقسیم می‌شود:

سهام عادی:

سهام عادی یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین ابزارهای سرمایه‌گذاری و قابل معامله در بورس است و دارنده آن به میزان سهامی که در دست دارد مالک درصد معینی از آن شرکت بوده و درصد معینی از سود شرکت و سایر مزایایی که به سهامداران تعلق می‌گیرد را دریافت می‌کند. سهام عادی خود به دو دسته سهام با نام و سهام بی‌نام تقسیم می‌شود. تنها تفاوت این دو گروه در درج نام دارنده و دفتر شرکت روی برگه سهام با نام است.

اکثر سهام شرکت‌ها به صورت عادی منتشر می‌شود. دارندگان سهام عادی علاوه بر اخذ سود سهام و حق رأی، دارای حق تقدم خرید سهام نیز هستند. حق تقدم سهام به معنای اختصاص اولویت در خرید سهام جدیدالانتشار به دارندگان فعلی سهام عادی است.

سهام عادی ابتدا از طریق پذیره‌نویسی عمومی وارد بازار می‌شود؛ به عبارت دیگر، سهام قبل از فروش عمومی باید در کمیسیون بورس و اوراق بهادار ثبت شده و اجازه انتشار بگیرد.

سهام ممتاز:

اصل بر این است که همۀ سهام باید همانند یکدیگر باشند اما استثنائی در قانون ذکر شده که به موجب آن، دارندگان سهام ممتاز از امتیازات خاصی برخوردارند. سهام ممتاز، نوعی سند مالکیت قابل انتقال است که به دارنده آن، حقوقی ثابت و محدود از دارایی‌های شرکت می‌دهد. مهم‌ترین امتیاز دارندگان سهام ممتاز نسبت به مالکان سهام عادی در دارا بودن سود بیشتر و اولویت در پرداخت سود این سهام حتی در زمان ورشکستگی شرکت است. سهام ممتاز یا در بدو تأسیس شرکت و یا براساس شرایطی در زمان فعالیت شرکت از طریق پذیره‌نویسی خصوصی وارد بازار می‌شوند و در بازار خارج از بورس و در بورس قابل داد و ستد هستند.

2. اوراق قرضه:

اوراق قرضه سندی است که به موجب آن ناشر متعهد می‌گردد که مبالغ مشخصی را به عنوان سود سالانه در دوره‌‌‌های زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل سرمایه را بازپرداخت نماید. در نظر داشته باشید که دارندگان اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارند و دریافتی از سود سهم که به سهامداران شرکت پرداخت می‌گردد، دریافت نکرده و تنها به عنوان وام دهنده به ناشر اوراق هستند که در ازای آن بهره دریافت می‌کنند و در زمان سررسید، اصل سرمایه خود را دریافتت می‌کنند.

در صورتی که در کشورهای خارجی این اوراق به عنوان یک ابزار بدهی میان‌مدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولت‌ها و شرکت‌ها است اما بر اساس قوانین اسلامی، اوراق قرضه در ایران منتشر نمی‌شود

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این اوراق و نوع اسلامی و رایج آن در ایران، می‌توانید مقاله «اوراق مرابحه چیست» را مطالعه نمایید.

3. اوراق مشارکت:

به دلیل وجود قوانین اسلامی امکان انتشار اوراق قرضه در ایران وجود ندارد اما براساس موازین شریعت جایگزینی برای این اوراق در نظر گرفته شده است که اوراق مشارکت نام دارد. اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی معینی و برای دوره مشخص با هدف تأمین بخشی از منابع مالی موردنیاز طرح‌های توسعه‌ای و عمرانی دولت، شهرداری، شرکت‌های دولتی و خصوصی منتشر شده و به سرمایه‌گذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرح‌های‌ یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار می‌شوند. صادرکننده اوراق متعهد می‌شود که در تاریخ معین اصل پول و سود قطعی را پرداخت کند؛ و این سود تضمین شده مهم‌ترین جذابیت اوراق مشارکت محسوب می‌گردد که به صورت علی‌الحساب به دارنده اوراق پرداخت می‌شود، بدین معنا که در سررسید نهایی و پس از پایان پروژه صادرکننده اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کند و درصورتی که سود قطعی پروژه، بیش از سود علی‌الحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد، مابه‌التفاوت را نیز به آن‌ها پرداخت نماید. شایان ذکر است که این اوراق قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد و بازدهی بدون ریسک را برای سرمایه گذاران به همراه دارد.

ب) مدیریت دارایی

سرمایه گذاری در بازار سرمایه نیازمند رصد مداوم بازار و ارزیابی عملکرد شرکت‌ها است که این موضوع نیازمند صرف زمان کافی از سوی سرمایه داران است. در صورتی که افراد تخصص و یا زمان لازم برای این ارزیابی نداشته باشند می‌توانند به شرکت‌هایی که تخصص لازم در این حوزه را دارند مراجعه کرده و مدیریت سرمایه و دارایی خود را به این متخصصان واگذار نمایند. شرکت‌های فعال در حوزه مدیریت دارایی دو ابزار پرکاربرد را در اختیار سرمایه گذاران قرار داده‌اند:

1. صندوق‌های سرمایه گذاری:

ورود به بازار سرمایه نیازمند دارا بودن دانش و تخصص است در غیر این صورت افراد ضررهای سنگینی را متحمل خواهند شد. یکی از ابزارهای مالی پرطرفدار برای افرادی که وقت و یا تخصص لازم را برای ورود مستقیم به بازار سرمایه را نداشته ولی تمایل به سرمایه گذاری در این حوزه را دارند، صندوق‌های سرمایه گذاری است. صندوق‌ها تحت نظارت سازمان بورس با هدف تجمیع وجوه سرمایه‌گذاران اقدام به سرمایه گذاری در دارایی‌های مختلف از جمله سهام، اوراق مشارکت، ابزارهای بازار پول و … می‌کنند و سرمایه گذاران را از سود بازار سرمایه منتفع می‌گردانند.

2. سبدگردانی:

این ابزار مختص کسانی است که دانش و یا زمان کافی برای ورود به بازار سرمایه را نداشته و از طرف دیگر نیز قصد بهره‌مندی از سود بازار سهام را نیز دارند. این گروه می‌توانند سرمایه‌شان را در اختیار سبدگردان قرار دهند تا او بهترین سرمایه‌گذاری را انجام دهد. در سبدگردانی بهترین ترکیب دارایی براساس میزان ریسک‌پذیری و استراتژی‌های سرمایه گذاری هر فرد انتخاب می‌شود و با پایش مداوم سبد مختص هر سرمایه‌گذار ارزش دارایی‌های وی را افزایش می‌دهند.

برای آشنایی بیشتر با این ابزار، مطالعه مقاله آنچه باید از سبدگردانی اختصاصی بدانیم به شما پیشنهاد می‌شود.

ج) ابزارهای ویژه مدیریت خطر

سرمایه‌گذاری همواره با ریسک همراه است بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به دلیل نوسان‌های قیمتی موجود در بازار ریسک‌هایی را برای سرمایه گذار به همراه دارد. در حال حاضر ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتقه برای مقابله با ریسک‌ ناشی از نوسان قیمت ایجاد شده است. اطلاق مشتق به این ابزارها به دلیل آن است که ارزش آن‌ها از دارایی پایه مشتق می‌شود و وابسته به ارزش اوراق یا دارایی‌های مالی مانند دیگر اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است و ارزش مستقلی ندارند.

مهم‌ترین ابزارهای مشتقه که در حال حاضر در بازار سرمایه ایران وجود دارند، عبارت‌اند از:

1. قراردادهای اختیار معامله

اختیار معامله قراردادی مابین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد اختیار این را دارد (نه الزام و تعهد) که مقدار مشخصی از دارایی تعیین شده در قرارداد را با قیمت مشخص و در زمانی مشخص بخرد و یا بفروشد.

فروشنده حق خرید یا فروش دارایی مذکور را به خریدار می‌دهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده خریدار دارایی مورد نظر را خریداری نکند یا نفروشد، در این حالت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار خواهد گرفت و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.

از قراردادهای اختیار معامله می‌توان به روش‌های مختلفی برای کسب سود در بازارهای صعودی و نزولی استفاده کرد. اصلی‌ترین استراتژی، استفاده از قرارداد اختیار معامله به ‌عنوان سرمایه کوچک و کسب سود بر اساس حرکت بازار است. همچنین این قراردادها می‌توانند به‌عنوان بیمه به‌صورت مختلف در سناریوهای معاملاتی مورد استفاده واقع شوند. قابلیت چندگانه فوق‌العاده اختیار معامله، تأثیر بسیار بزرگی در بازار نسبت به سرمایه‌گذاری‌های قدیمی داشته است.

قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقه‌بندی می‌شوند:

الف –قرارداد اختیار خرید (Call Option)

دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی که بین طرفین توافق شده است، در دوره زمانی معینی بخرد.

ب – قرارداد اختیار فروش (Put Option)

این قرارداد به دارنده این اختیار را می‌دهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد.

در قرارداد اختیار معامله خریدار به امید افزایش قیمت دارایی قرارداد را خریداری می‌نماید و در قرارداد اختیار فروش خریدار پیش‌بینی می‌کند که قیمت دارایی در آینده کاهش خواهد یافت.

2. قراردادهای آتی

قرارداد آتی نوعی قرارداد حقوقی مالی میان خریدار و فروشنده بر روی یک دارایی پایه است که بر اساس آن فروشنده قرارداد آتی متعهد می‌شود که در زمان سررسید معین، به میزان تعیین شده در قرارداد، دارایی پایه را به خریدار تحویل دهد. این قرارداد برای پوشش ریسک در برابر تغییرات قیمت در آینده و کسب سود کاربرد دارد. این قرارداد بیشتر مورد توجه کشاورزان و تولیدکننده‌های کالاهای اساسی و شرکت‌های مصرف‌کننده کالاهای اساسی است.

فرض کنید یک طرف یک کشاورز تولیدکننده‌ گندم و طرف دیگر کارخانه تولیدی مواد غذایی است که گندم یکی از اصلی‌ترین مواد اولیه مورد استفاده این کارخانه است. اگر با فرض آنکه قیمت گندم را عرضه و تقاضا در بازار تعیین کند در این صورت عدم اطمینان از قیمت آینده گندم کشاورز و شرکت تولیدی را با ریسک مواجه خواهد نمود. پس دو طرف برای کاهش ریسک خود تصمیم می‌گیرند برای چند ماه دیگر بر سر قیمتی توافقی با یکدیگر معامله کنند که این قرارداد را آتی می‌گویند. قراردادهای آتی به دلیل داشتن ویژگی­های اهرمی و دو طرفه بودن بازار مورد توجه بسیاری از فعالان بازار قرار گرفته است و از پرطرفدارترین ابزارهای مالی در بازارهای جهانی به شمار می‌آید؛ یعنی سرمایه گذار می‌تواند در مقابل سرمایه گذاری اندک بازدهی چند برابری کسب کند و یا حتی زیان چند برابری متحمل شود. به دلیل این ویژگی (خاصیت اهرمی) سرمایه گذاری در قراردادهای آتی مستلزم داشتن دانش سرمایه گذاری بالایی است. بازار آتی ایران اولین بار با بازار آتی سکه شروع به فعالیت نموده است. هم‌اکنون قراردادهای آتی زعفران نیز در بازار آتی بورس معامله می‌شود و برنامه سازمان بورس بازگشایی قراردادهای آتی برای گندم، جو و سایر کالاهای اساسی است.

جمع‌بندی:

در طی سال‌های اخیر بازار سرمایه در هدایت مناسب منابع مالی به حوزه‌های مناسب و در نهایت رشد اقتصادی کشور پررنگ ظاهر شده است. این موضوع نشان‌دهنده وجود فرصت‌های مناسب برای توسعه ابزارهای بازار سرمایه و تنوع‌بخشی به این ابزارها است. اقتصاد هر کشوری ساختار ويژه خود را مى‌طلبد و بازار سرمايه در هر کشور نیز متناسب با ساختار اقتصادى آنجا شکل مى‌گيرد و نیاز به ابزارها و نهادهاى متناسب با خود است.

یکی از مهم‌ترین اهداف به کارگیری ابزارهای مالی در بورس، کاهش ریسک ناشی از نوسانات است. در این راستا کارشناسان بر این باورند که با شناخت ابزارهای مختلف مالی می‌توان همه افراد جامعه را که تمایل به سرمایه‌گذاری دارند به نحوی به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه تشویق کرد.